BAŞVURU SAHİBİ:

Pam İnşaat ve Turizm Ltd. Şti.,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü,

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2020/344651 İhale Kayıt Numaralı “2020 Yılı Avrupa 2. Bölge Abone İşleri Dairesi Başkanlığı Beylikdüzü, Büyükçekmece, Çatalca ve Silivri İlçeleri Atıksu Altyapı Sistemlerinin Temizlenmesi ve Görüntülenmesi İşi” İhalesi

KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:

İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından 17.08.2020 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “2020 Yılı Avrupa 2. Bölge Abone İşleri Dairesi Başkanlığı Beylikdüzü, Büyükçekmece, Çatalca ve Silivri İlçeleri Atıksu Altyapı Sistemlerinin Temizlenmesi ve Görüntülenmesi İşi” ihalesine ilişkin olarak Pam İnşaat ve Turizm Ltd. Şti. nin 22.10.2020 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 30.10.2020 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 09.11.2020 tarih ve 49794 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan aynı tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak 2020/1728 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, 6×2 kombine temizlik aracına ilişkin akaryakıt gideri hesabında İSKİ’ye ait N.YAR7 poz numaralı iş kalemi analizinin kullanıldığı, ancak bu analizin kombine kanal temizleme ünitesinin akaryakıt tüketimine yönelik olduğu ve sadece üst ekipmana ait tüketimi gösterdiği, dolayısıyla alt ekipman olan 6×2 kamyona ait akaryakıt tüketiminin hesaba katılmamış olduğu gerekçesinin belirtildiği; N.YAR7 poz numaralı iş kalemi analizinin özel temizlik aracının 1 saatlik ücretine ilişkin olduğu ve bütün akaryakıt giderlerini kapsadığı, kaldı ki kombine kanal temizleme ünitesinin bağlı bulunduğu aracın akaryakıt deposunu kullandığı ve araç çalıştırılmadan ünitenin zaten işlevsiz olduğu, dolayısıyla ünite ve bağlı olduğu aracın oluşturduğu sistemin bir bütün halinde çalıştığı, yani ünitenin akaryakıt tüketimine alt ekipmanın tüketiminin de dâhil olduğu;    

Görüntüleme aracına ilişkin olarak, Ford Transit 350MF Van 2.0 Eco Blue TDCİ 130 PS EU6.2 aracın şehir içinde 100 km’deki akaryakıt tüketim miktarının esas alındığı ve aracın günlük 100 km yol yapacağı kabulüyle akaryakıt tüketiminin hesaplandığı, ancak belgelendirme yapılmaksızın öngörüye dayalı açıklama yapıldığı, yine kanal görüntüleme üst ekipmanının çalışması için gerekli enerjinin jeneratör veya alt ekipmanın motoru üzerinden sağlanması durumlarına göre ortaya çıkacak akaryakıt sarfiyatının hesaba katılmamış olduğu gerekçelerinin belirtildiği; ancak görüntüleme araçlarında görüntü alınması esnasında aracın akaryakıt harcamadığı, aracın motoru durdurularak akü enerjisi ile görüntü alındığı, araç hareket halinde iken ise akülerin şarj edildiği, dolayısıyla üst ekipmana ilişkin akaryakıt maliyetinin bulunmadığı, 100 km mesafenin ise ilgili şube müdürlüklerinin konumlarına göre harita üzerinde çalışılarak olabilecek en uzun mesafeler gözetilerek öngörüldüğü, zira ihale dokümanında herhangi bir bilgi bulunmadığı;  

6×2 kombine temizlik aracı ve görüntüleme aracı için öngörülen akaryakıt tüketim miktarlarının yaklaşık maliyet hesabında idarece öngörülen miktarlara kıyasla düşük olduğu gerekçesinin belirtildiği; ancak akaryakıt tüketim hesaplamalarının doğru olduğu, bu tespitin idarenin yaklaşık maliyet hesabının hatalı olduğunu gösterdiği, bu nedenle yaklaşık maliyetle karşılaştırma yapılarak açıklamalarının reddedilmesinin uygun olmadığı;

Ayrıca idarece açıklama istenilirken akaryakıt maliyetinin önemli bileşen olarak belirlendiği, ancak önemli görülen bu bileşenin araçların alt ve üst ekipmanlarının akaryakıt tüketimlerine kadar ayrıntılandırılmadığı ve 15 isteklinin açıklama sunmaması, sunan 2 isteklinin ise açıklamalarının uygun olmaması sonucunun ortaya çıktığı, bu nedenle de aşırı düşük teklif sorgulamasına ilişkin işlemlerin yenilenmesi gerektiği iddia edilmekte ve itirazen şikâyet başvurusunun Kurum tarafından incelenerek gereğinin yapılması istenmektedir.

A) Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

Başvuru konusu ihalede, İdari Şartname’nin 33’üncü maddesi çerçevesinde teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden aşırı düşük teklif açıklaması istenildiği, açıklama isteme yazısında teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenler arasında “akaryakıt maliyeti”ne de yer verildiği, verilen süre içerisinde başvuru sahibi Pam İnş. ve Tur. Ltd. Şti. tarafından açıklamaların sunulduğu, ancak idarece açıklamalar yeterli görülmeyerek başvuru sahibinin teklifinin reddedildiği anlaşılmıştır.

İhale komisyonu kararı incelendiğinde başvuru sahibinin açıklamalarının reddedilme gerekçelerinin özetle;

1) 6×2 kombine temizlik aracına ilişkin akaryakıt gideri hesabında İSKİ’ye ait N.YAR7 poz numaralı iş kalemi analizinin kullanıldığı, ancak bu analizin kombine kanal temizleme ünitesinin akaryakıt tüketimine yönelik olduğu ve sadece üst ekipmana ait tüketimi gösterdiği, dolayısıyla alt ekipman olan 6×2 kamyona ait akaryakıt tüketiminin hesaba katılmamış olduğu,

2) Görüntüleme aracına ilişkin olarak, Ford Transit 350MF Van 2.0 Eco Blue TDCİ 130 PS EU6.2 aracın şehir içinde 100 km’deki akaryakıt tüketim miktarının esas alındığı ve aracın günlük 100 km yol yapacağı kabulüyle akaryakıt tüketiminin hesaplandığı, ancak belgelendirme yapılmaksızın öngörüye dayalı açıklama yapıldığı, yine kanal görüntüleme üst ekipmanının çalışması için gerekli enerjinin jeneratör veya alt ekipmanın motoru üzerinden sağlanması durumlarına göre ortaya çıkacak akaryakıt sarfiyatının hesaba katılmamış olduğu,

3) 6×2 kombine temizlik aracı ve görüntüleme aracı için öngörülen akaryakıt tüketim miktarlarının yaklaşık maliyet hesabında idarece öngörülen miktarlara kıyasla düşük olduğu şeklinde belirtildiği görülmektedir.

Söz konusu 3 gerekçeye ilişkin olarak yapılan inceleme ve değerlendirmelere aşağıda yer verilmektedir:

1) Başvuru sahibinin aşırı düşük teklif açıklamaları incelendiğinde, akaryakıt maliyeti açıklanırken İSKİ’nin “N.YAR7 – Özel Temizlik Aracının 1 Saatlik Ücreti” analizinden faydalanıldığı görülmektedir.  

İddia konusu hususun incelenebilmesi amacıyla İSKİ’ye (aynı zamanda ihaleyi yapan idare) yazı yazılarak, adı geçen analizin ve analizin girdisi 03.036/A poz numaralı rayicin ayrıntıları (poz tarifi vs.) talep edilmiştir.

Gönderilen cevabi yazıda “…İdaremize ait olan N.YAR7 pozu en son 2001 yılında yayınlanmış bir birim fiyat olup, bu tarihten sonra güncellenmemiştir. Aynı şekilde söz konusu pozun alt girdisi olan 03.036/A pozu da en son 2001 yılında yayınlanmış ve bu tarihten sonra güncellenmemiştir. Bilindiği üzere incelemeye konu ihalenin nev-i Ø300 mm-Ø600 mm arası çaplara sahip Atıksu Şebeke hatlarının temizlenmesi işini ihtiva etmektedir. Ancak yukarıda zikredildiği üzere 2001 yılından itibaren İdaremizce güncellenmemiş olan N.YAR7 pozunun uygulandığı çaplar Ø700 mm ve üzeri daha büyük çaplara sahip Kollektör hatlarının temizliğinde kullanılmıştır. Dolayısıyla incelemeye konu ihalede istenilen 6×2 Özel Temizlik Aracı ile bahse konu N.YAR7 pozu içerisinde bulunan araç birbirinden farklı özelliklere sahip 2 farklı araçtır. 20 yıla yakın süre zarfı içerisinde gelişen teknolojiler neticesinde araç özellikleri geliştirilerek birbirinden farklı teknik çözümler üretebilen araçların piyasada bulunmasına olanak sağlamıştır. Ayrıca N.YAR7 pozuna ait birim fiyat tarifleri bulunamamış, alt analizlere bakıldığında Şoför ve Kamyon girdilerine rastlanılmamış olup sadece Ünite ve bu ünitenin bakım ve kullanımından sorumlu Makinist bulunduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla ihale dokümanlarımız hazırlanırken gelişen teknolojiler karşısında en yeni teknolojiye sahip araçların kullanılmasının temini için piyasa araştırması yapılarak Teknik Şartnamesinde özellikler belirtilen 6×2 Özel Temizlik Aracının kullanımı sağlanmıştır. Bu sebeple de görüleceği üzere yaklaşık maliyete esas analizlerimiz hazırlanırken N.YAR7 pozu kullanılmamıştır.

İdaremiz kayıtlarında en son 2001 yılı itibariyle yayınlanmış olması sebebiyle N.YAR7 pozu ve alt girdisi olan 03.036/A rayicine ilişkin yapılan tüm aramalara rağmen herhangi bir kayda rastlanılmadığından ekte gönderilememektedir. Ancak internet ortamında yer alan analize ait çıktılar yazımız ekinde gönderilebilmektedir.” hususları ifade edilmektedir.

Dolayısıyla yazıdan, başvuru sahibince kullanılan analizin güncel olmadığı, analiz içeriğinin ihale konusu iş içeriğiyle örtüşmediği anlaşılmaktadır.

Yukarıda yer verilen hususlar çerçevesinde, N.YAR7 analizine konu araçla ihale konusu işte çalıştırılacak aracın farklı olduğu, bu itibarla akaryakıt tüketimi açıklanırken ihale konusu işte istenilen araçtan farklı bir aracın tüketim miktarı üzerinden hesaplama yapılmasının uygun olmadığı, başvuru sahibince gerekli araştırma yapılmadan güncel ve ihale konusu işe uygun olmayan bir analizden faydalanılarak yeterli özen gösterilmediği ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 18’inci maddesinin ikinci fıkrasındaki “Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.” hükmüne aykırı hareket edildiği, bu nedenlerle başvuru sahibinin akaryakıt tüketimine ilişkin açıklamalarının yeterli görülmemesinin yerinde olduğu kanaatine varılmıştır.      

2) Başvuru sahibince iddialar kapsamında dile getirilen “görüntüleme araçlarında görüntü alınması esnasında aracın akaryakıt harcamadığı, aracın motoru durdurularak akü enerjisi ile görüntü alındığı, araç hareket halinde iken ise akülerin şarj edildiği, dolayısıyla üst ekipmana ilişkin akaryakıt maliyetinin bulunmadığı” hususlarının özel uzmanlık gerektiren teknik hususlar içerdiği, bu itibarla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kuruma itirazen şikayet başvurusu” başlıklı 56’ncı maddesinin altıncı fıkrası çerçevesinde ilgili kişilerin görüşüne başvurularak çözülmesi gerektiği değerlendirilmiş olmakla beraber, ilk gerekçeye ilişkin olarak yapılan değerlendirmeler neticesinde zaten başvuru sahibinin açıklamalarının yeterli olmadığı sonucuna varıldığından, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkeleri ile usul ekonomisi gereğince, ihale sürecinin uzamamasını da teminen görüş istenilmeden incelemenin sonuçlandırılmasının yerinde olacağı değerlendirilmiştir.

Diğer taraftan, ihale dokümanı kapsamında, genel itibarıyla iş tarif edilmiş olmakla birlikte, görüntüleme araçlarının kat edeceği mesafelere ilişkin açık bir belirleme yapılmadığı, yine isteklilerden aşırı düşük teklif açıklaması istenilmesine ilişkin yazılarda da bu hususta bir bilgilendirmeye yer verilmediği görülmektedir. Başvuru sahibince ise açıklama yapılırken, öngörülen mesafe bakımından araç takip sistemine (ATS) atıfta bulunulmuş ve idarece sistem üzerinden mesafenin teyit edilebileceği belirtilmiştir.

Bu doğrultuda, ihale dokümanı ile isteklilerden açıklama istenilmesine ilişkin yazılar çerçevesinde görüntüleme araçlarının kat edeceği mesafenin ne olduğu veya ne şekilde öngörüleceği hususunda bir bilgi edinilemediğinden, isteklilerce açıklaması yapılarak öngörülen mesafelerin idarece ya açık bir biçimde hatalı olduğunun gösterilmesi ya da kabulünün gerektiği, salt “öngörü ile açıklama yapılması” gerekçe gösterilerek açıklamanın yeterli görülmemesinin uygun olmadığı değerlendirilmiştir.  

3) İhale dokümanı kapsamında, Teknik Şartnameler’de ve birim fiyat tariflerinde söz konusu araçların akaryakıt tüketim miktarlarına yönelik bir düzenleme bulunmadığı, yine isteklilerden aşırı düşük teklif açıklaması istenilmesine ilişkin yazılarda da bu hususta bir bilgilendirmeye yer verilmediği görülmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.

İhale komisyonu;

a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,

b)  Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.

Kurum, ihale konusu işin türü, niteliği ve yaklaşık maliyeti ile ihale edilme usulüne göre aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değerler ve sorgulama kriterleri belirlemeye, ihalenin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin sonuçlandırılabilmesine, ayrıca yaklaşık maliyeti 8 inci maddede öngörülen eşik değerlerin yarısına kadar olan hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinde sınır değerin altında olan tekliflerin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin reddedilmesine ilişkin düzenlemeler yapmaya yetkilidir. İhale komisyonu bu maddenin uygulanmasında Kurum tarafından yapılan düzenlemeleri esas alır.” hükümleri,

Kamu İhale Genel Tebliği’nin, 4734 sayılı Kanun’un yukarıda yazılı 38’inci maddesi hükmüne dayanılarak yayımlanan 79’uncu maddesinde, aşırı düşük tekliflere ilişkin ayrıntılı düzenlemeler getirilmiş, genel kural olarak açıklamaların usulüne uygun şekilde belgelendirilmesi esası benimsenmiş ve idarelerin buna uygun açıklamaları hayatın olağan akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle reddedemeyeceği belirtilmiştir.

Başvuru sahibinin idare sorgulamasına cevaben sunduğu yazı ekinde, işte kullanılacak araçların akaryakıt sarfiyatına ilişkin olarak belgelere dayalı (kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış analiz ve araç kataloğu) açıklamalarda bulunduğu görülmüştür.

Dolayısıyla, idarece bahse konu açıklamalara ilişkin olarak mevzuatta öngörülen kurallar çerçevesinde tespit ve değerlendirme yapılabileceği, açıklama kapsamında öngörülen akaryakıt tüketim miktarlarının yaklaşık maliyetteki miktarlarla birebir örtüşmesinin beklenemeyeceği, aksi durumun kabulü halinde Kanun’la getirilen aşırı düşük teklif sorgulaması mekanizmasının anlamını yitireceği, yine ihale dokümanı ile isteklilerden açıklama istenilmesine ilişkin yazılar çerçevesinde araçların akaryakıt tüketim miktarlarının ne olduğu veya ne şekilde öngörüleceği hususunda bir bilgi de edinilemediğinden, usulüne uygun şekilde belgelendirme yapılmadığının tespit edilmemesi halinde isteklilerce öngörülen miktarların kabulünün gerektiği, yalnızca yaklaşık maliyetteki miktarlarla uyumsuzluk gerekçe gösterilerek açıklamaların yeterli görülmemesinin uygun olmayacağı değerlendirilmektedir. Bu doğrultuda, başvuru sahibinin açıklamalarının salt yaklaşık maliyete uyumsuzluk sebebiyle reddedilmesinin yerinde olmadığı kanaatine varılmıştır.

Netice itibarıyla, idarece başvuru sahibi Pam İnş. ve Tur. Ltd. Şti.nin aşırı düşük teklif açıklamalarının yeterli görülmemesi işleminin nihai olarak yerinde olduğu sonucuna varıldığından, idarenin uygun görülmeyen reddetme gerekçeleri bakımından düzeltici işlem tesis edilmesi gerekmediği anlaşılmıştır.

İdarece açıklama istenilirken akaryakıt maliyetinin önemli bileşen olarak belirlendiği, ancak önemli görülen bu bileşenin araçların alt ve üst ekipmanlarının akaryakıt tüketimlerine kadar ayrıntılandırılmadığı ve 15 isteklinin açıklama sunmaması, sunan 2 isteklinin ise açıklamalarının uygun olmaması sonucunun ortaya çıktığı, bu nedenle de aşırı düşük teklif sorgulamasına ilişkin işlemlerin yenilenmesi gerektiği iddiası bakımından ise; Atıksu Altyapı Sistemlerinde Temizlik ve Görüntüleme İşi Teknik Şartnamesi’nin 5.18’inci maddesinde araçların bakım, onarım, akaryakıt giderleri ve tüm giderlerinin yükleniciye ait olduğunun belirtildiği; isteklilerden aşırı düşük teklif açıklaması istenilmesine ilişkin yazılarda da herhangi bir ayrım yapılmaksızın “akaryakıt maliyeti”nin açıklanmasının istenildiği, dolayısıyla iş kapsamındaki araçların alt ve üst ekipman dâhil toplam akaryakıt tüketiminin açıklanmasının istenildiğinin anlaşıldığı tespit edilmiş; bu nedenle iddianın yerinde olmadığı değerlendirilmiştir.  

B) İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in 18’inci maddesi yönünden yapılan inceleme sonucunda tespit edilen aykırılıklar ve buna ilişkin inceleme ve hukuki değerlendirme aşağıda yapılmıştır:

İhale komisyonu kararı incelendiğinde, Doğsa İnş. Taah. Tur. Tic. San. Ltd. Şti.nin açıklamalarının 6×2 kombine temizlik aracı ve görüntüleme aracı bakımından öngörülen akaryakıt tüketim miktarlarının yaklaşık maliyette öngörülen miktarların altında olması gerekçesiyle reddedildiği anlaşılmaktadır.

İş bu kararın (A) bölümünde yer verilen gerekçelerle, Doğsa İnş. Taah. Tur. Tic. San. Ltd. Şti.nin açıklamalarının salt yaklaşık maliyete uyumsuzluk sebebiyle reddedilmesinin yerinde olmadığı tespit edilmiştir.  

Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, Doğsa İnş. Taah. Tur. Tic. San. Ltd. Şti.nin yukarıda belirtilen gerekçeyle reddedilen aşırı düşük teklif açıklamalarının kabul edilmesi ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

Anılan Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,

Oybirliği ile karar verildi.