|
BAŞVURU SAHİBİ:
Herat Yap. Eği. Tur. Nak. Tic. ve San. A.Ş.,
İHALEYİ YAPAN İDARE:
Selçuklu Belediye Başkanlığı Kültür İşleri Müdürlüğü,
BAŞVURUYA KONU İHALE:
2023/776626 İhale Kayıt Numaralı “Okul Dışı Eğitim Ortamları(Sedep) 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Öğrenci Servis Hizmet Alım İşi” İhalesi
KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:
Selçuklu Belediye Başkanlığı Kültür İşleri Müdürlüğü tarafından 24.08.2023 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Okul Dışı Eğitim Ortamları(Sedep) 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Öğrenci Servis Hizmet Alım İşi” ihalesine ilişkin olarak Herat Yap. Eği. Tur. Nak. Tic. ve San. A.Ş.nin 13.10.2023 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 13.10.2023 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 17.10.2023 tarih ve 112772 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 17.10.2023 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.
Başvuruya ilişkin olarak 2023/1166 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.
KARAR:
Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.
İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, ihale uhdesinde kalan istekli tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının uygun olmadığı şöyle ki;
-İhale kapsamında kullanılacak araçların zorunlu trafik sigorta ve kasko sigorta poliçe giderleri için açıklama yapılmadığı, yapıldı ise de isteklinin yaptığı açıklamalar incelendiğinde, işin başlama veya bitiş sürelerinin dikkate alınmadığı, alınan fiyat tekliflerinin sözleşme sürelerini kapsamadığı, bu haliyle sunulan fiyat tekliflerinin mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil ettiği, poliçelerin sigorta acentelerinden alındığı, poliçe ekinde sigorta şirketinin bölge müdürlüğü veya genel müdürlük teyidi ve bu yazıda yetkili şahıs veya şahısların imzasının yer almadığı, bu yüzden açıklamanın eksik ve hatalı olduğu,
– Söz konusu hizmet alımı ihalesinde kullanılacak araç sürücüleri ve hostesler için; ihale üzerinde bırakılan isteklinin yapmış olduğu işçilik hesaplamasında idarece belirlenen çalışma süresine uyulmadığı, bu sebeple eksik işçilik (SGK gideri, hafta sonu çalışma, izin, maaş vb.) maliyeti hesapladığı, kıdem tazminatı, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, iş yeri hekimliği ücreti, oryantasyon (ihale konusu işe uyum) eğitimi giderlerinin hesaplanmadığı, bu haliyle yapılan işçilik hesaplamalarının mevzuata aykırı olduğu ve gerçek işçilik maliyetlerini yansıtmadığı, ayrıca araç sürücüleri ve hosteslerin ulaşım ve yemek bedelinin söz konusu istekli tarafından dikkate alınmadığı, personel maliyet hesabının eksik ve yanlış olduğu,
– Bakım gideri olarak araçların periyodik olarak yapılması gereken, yağ değişimi ve yağ filtre değişimi, antifriz maliyeti, mazot filtresi ve mazot filtre değişimi, hava filtresi, yazın klima gazı ve bakımı işlerinin maliyetlerinin dikkate alınmadığı, sadece bakım gideri olarak açıklanmasının mevzuata aykırı olduğu, bu giderlerin kalem kalem belirtilerek maliyet açıklamalarında dikkate alınması gerektiği, ihale uhdesinde kalan istekli tarafından bu giderlerin izahatının yapılmamasının ve sunulan açıklamaların yetkili servislerden alınmamış olmasının açıklamaların eksik, yanıltıcı ve hatalı olduğunu göstereceği, bu haliyle yapılan bakım giderleri hesaplamalarının mevzuata aykırı olduğu ve gerçek maliyetleri yansıtmadığı, açıklamalar için sunulan fiyat tekliflerinde standart formda yer alan ibarelerin yazılmadığı, söz konusu fiyat tekliflerinde meslek mensubu imzası ve kaşesinin yer almadığı,
– Araçlara ait akü, lastik ve lastik değişim giderlerini tevsik etmek üzere sunulması gereken fiyat teklifinin eksik alındığı, yetkili satış-servis olduklarına dair belge bulunmadığı, Ek-O.6 satış tutarı tespit tutanağının sunulmadığı, teklifin altında Kamu İhale Genel Tebliği’nin 79.2.2.1’inci maddesinde yer alan ibarenin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerektiği halde teklif formların altında böyle bir ibarenin olmadığı, araçlara ait lastiğin otomobil, minibüs, midibüs, otobüs sınıfında olacağından, araç sınıfına sahip lastik ebat ve çapının farklılıklar göstereceği, araca takılacak olan akünün araca uygun akü olmadığı, yüzeysel bir açıklama yapıldığı, açıklamaların yürürlükteki mevzuat hükümlerine aykırı olduğu, ayrıca lastik giderinin yazlık ve kışlık ayrımı olmadan açıklandığı,
– Araçların motorlu taşıtlar vergisi, fenni muayene ve egzoz gideri tevsikinde kullanılan belgeler incelendiğinde, yapılan açıklamalarda araçların model ve cinsi ve kapasitelerinin dikkate alınmadığı, maliyetleri düşürmek için bu yola başvurulduğu, motorlu taşıtlar vergisi için yapılan açıklamaların yürürlükte ki mevzuat hükümlerine aykırı olduğu, bununla birlikte araç fenni muayene ve egzoz gideri için sunulan belgeler incelendiğinde bu maliyetler için belirtilen giderlerden %20 KDV düşülmeden açıklamaların yapıldığı, bu şekilde yapılan açıklamaların eksik ve hatalı olduğu,
– Sözleşme giderlerinin hesaplanmasında damga vergisi, ihale kararı damga vergisi hesaplamaya dahil edilmediğinden eksik, hatalı ve mevzuata aykırı bir açıklama sunulduğu,
– İhale üzerinde bırakılan isteklinin, bu işi kendi öz mal araçları ile mi veya kiralama yolu ile gerçekleştireceğine dair herhangi bir belge sunmadığı, araç model ve kapasitesi dikkate alınmadan amortisman giderinin ne şekilde yapıldığına yönelik herhangi bir bilgi ve belgenin sunulmadığı, bu şekilde yapılan açıklamanın mevzuata aykırı olduğu iddialarına yer verilmiştir.
Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Sınır değer ve aşırı düşük teklifler” başlıklı 59’uncu maddesinde, “(1) İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra Kurum tarafından belirlenen yönteme göre sınır değeri hesaplar.
(2) Aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemlerine ilişkin olarak, ihale ilanı ve dokümanında belirtilmek kaydıyla, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki koşullar çerçevesinde aşağıdaki seçeneklerden bir tanesi kullanılır.
a) Sınır değerin altında olan teklifler ihale komisyonunca aşırı düşük teklif olarak tespit edilir ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili ayrıntılar yazılı olarak istenir. İhale komisyonu;
1) Verilen hizmetin ekonomik olması,
2) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
3) Teklif edilen hizmetin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.” hükmü,
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde “79.1. (Değişik madde: 25/01/2017-29959 R.G./10. md.; yürürlük:1/2/2017) Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer aşağıdaki kurallara göre tespit edilir.
79.1.1. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde kar hariç yaklaşık maliyet tutarı sınır değer olarak kabul edilir.
79.1.2. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerinde sınır değer;
SD: Sınır değeri,
YM: Yaklaşık maliyeti,
n: İhalenin ilk oturumunda teklif mektubu ve geçici teminatı usulüne uygun olduğu anlaşılan (Ek ibare: 29.06.2017-30109 R.G./2. md.) ve teklif tutarı yaklaşık maliyetin yüzde 60’ından düşük ve yaklaşık maliyetten yüksek olanlar dışındaki isteklilerin teklif sayısını,
T1, T2, T3….Tn: İhalenin ilk oturumunda teklif mektubu ve geçici teminatı usulüne uygun olduğu anlaşılan (Ek ibare: 29.06.2017-30109 R.G./2. md.) ve teklif tutarı yaklaşık maliyetin yüzde 60’ından düşük ve yaklaşık maliyetten yüksek olanlar dışındaki isteklilerin teklif bedellerini,
R: Sınır Değer Tespit Katsayısını
79.1.3. 79.1.2 nci maddede yer alan R değeri her yıl 1 Şubat tarihinden geçerli olmak üzere Kurum tarafından belirlenir ve ilan edilir. İhalenin konusu veya işin niteliğine göre Kurum tarafından farklı R değerleri belirlenebilir.
79.2. İhale ilanında ve dokümanında teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden açıklama isteneceği belirtilen hizmet alımı ihalelerinde, aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında aşağıdaki düzenlemelere göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir.
79.2.1. Aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda, isteklilerin yapacakları açıklamalara esas olacak önemli teklif bileşenlerinin, bütün istekliler için aynı unsurları içerecek şekilde belirtilmesi zorunludur. Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir.
79.2.2. İstekliler aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini aşağıdaki yöntemleri kullanarak açıklayabilirler.
79.2.2.1. Üçüncü Kişilerden Alınan Fiyat Teklifleri: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı (Ek-O.5) veya satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.6) düzenlenecektir. (Değişik ibare: 30/09/2020-31260 R.G./21. md.) Tutanaklar fiyat teklifinin dayanağı olarak düzenlenecek olup, aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında sunulacaktır.
Maliyet tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için, fiyat teklifinin mamul/mala ilişkin olması halinde mamul/malın birim fiyatının, tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması; fiyat teklifinin hizmete ilişkin olması halinde ise bu hizmetin birim fiyatının, tutanakta tespit edilen toplam birim maliyetin altında olmaması, bu tespitin (Ek-O.5) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (…/…/…) tarih ve (…) sayılı maliyet tespit tutanağındaki ortalama/toplam birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.
Satış tutarı tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması, bu tespitin (Ek-O.6) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (…/…/…) tarih ve (…) sayılı satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekmektedir.
Üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin teklife konu alanda faaliyet gösterenlerden alınması gerekmekte olup, bu belgelerin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olması zorunlu değildir.
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
79.2.2.2. (Değişik madde: 25/01/2017-29959 R.G./11. md.) Merkezi Kamu Kurum ve Kuruluşları Tarafından Ülke Çapında Sunulan Mal ve Hizmetlere İlişkin Fiyatlar: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin merkezi kamu kurum ve kuruluşları tarafından ülke çapında sunulan mal ve hizmetlere ilişkin fiyat tarifeleri veya istekliye verilmiş fiyat teklifleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu yöntemle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için kullanılan fiyatların ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.
79.2.2.3. Kamu Kurum ve Kuruluşları Tarafından İlan Edilen Fiyatlar: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilmiş fiyat tarifeleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için ilan edilen fiyatların ihalenin ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.
79.2.2.4. Ticaret Borsası Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 51 inci maddesinin (c) bendi uyarınca borsa idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.
79.2.2.5. Toptancı Hal Fiyatları: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin 11/3/2010 tarihli ve 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren toptancı hali idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir.
79.2.2.6. Özel veya Münhasır Hak Sahibi Kuruluşların Uyguladığı Fiyatlar: İlgili mevzuatı uyarınca, belirli mal veya hizmetlerin kamuya sunulması konusunda lehine sınırlama bulunan kuruluşların tedarikçisi oldukları mallar veya sunucusu oldukları hizmetler için uyguladıkları fiyatlar ile açıklama yapılabilir. (Ek cümle: 25/01/2017-29959 R.G./12. md.) Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için kullanılan fiyatların ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur.
79.2.2.7. İsteklinin Kendi Ürettiği, Aldığı veya Sattığı Mallara İlişkin Fiyatlar: Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ait fiyatların kullanılması durumunda, istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre aşırı düşük teklif açıklamasına konu mal için düzenlenen maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) ile açıklama yapılabilir.
Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması ve isteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde ihale konusu işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az yarısı kadar alım yapmış olması gerekir.
Satışlar dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin altında olmaması ve malın ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması gerekir.
İsteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece kabul edilmiş olması durumunda, maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) sunulmasına gerek bulunmayıp sadece söz konusu satışa ilişkin fatura örnekleri veya bu örneklerin noter, (Ek ibare: 12/06/2015-29384 R.G./3. md.; Mülga ibare: 13.06.2019-30800 R.G/14. md., yürürlük: 23.06.2019) YMM, SMMM ya da vergi dairesince onaylı suretleri ile de belgelendirme yapılabilir.
Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
79.2.2.8. İsteklinin Ortağı Olduğu Tüzel Kişiye Ait İşletmeden Mal Çekmesiyle Oluşan Emsal Bedel: Teklifi oluşturan maliyt bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi veya satın alması durumunda söz konusu malın emsal bedeli ile değerlenmesi gereklidir. Emsal bedelinin tespitinde 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri esas alınır. Bu durumda, Vergi Usul Kanununa göre hesaplanan emsal bedeli gösteren ve istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından hazırlanarak imzalanan ve kaşelenen beyanın verilmesi yeterlidir. Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.
79.2.3. Meslek mensubu; üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın ve emsal bedel beyanı ile Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanaklardaki bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Meslek mensubu ibaresinden Yeminli Mali Müşavirler veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler anlaşılır”
79.2.4. Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanakların son veya bir önceki geçici vergi beyanname dönemine ilişkin olarak düzenlenmesi zorunludur. Son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminin tespitinde; 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (d) ve (e) bentlerine göre pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde ilk yazılı fiyat tekliflerinin alındığı tarih, diğer ihale usulleri ile yapılan ihalelerde ise ihale tarihi esas alınır.
Örneğin; 11.1.2014 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan ihalede son geçici vergi beyanname dönemi “Ekim-Kasım-Aralık 2013”, 15.7.2014 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan ihalede son geçici vergi beyanname dönemi “Nisan-Mayıs-Haziran 2014” tür.
79.2.5. İşletme hesabına göre defter tutuluyor olması durumunda; yukarıda belirtilen tutanaklar, işletme hesabı defteri ve işletme hesap özeti kayıtlarına göre düzenlenir.
…
79.2.7. (Ek madde: 25/01/2017-29959 R.G./14. md.; Ek ibare: 06/02/2018-30324 R.G./7. md.; Değişik cümle: 26/01/2021-31376 R.G./3. md.) İstekliler tarafından akaryakıt girdisine ilişkin olarak, EPDK tarafından yayımlanan, İstanbul İli, Avrupa Yakasında bulunan bayiler adına beyan edilmiş fiyatların ortalamasını yansıtan En Yüksek İşlem Hacimli 8 Firmanın Akaryakıt Fiyatlarına İlişkin Raporda yer alan fiyatların % 90’ının altında sunulan açıklamalar geçerli kabul edilmez. (Ek cümle: 16/03/2019-30716 R.G./18. md.) Motorin veya benzine yönelik olarak öngörülen tutarın TL/lt cinsinden hesaplanmasında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ilgili düzenlemeleri dikkate alınacaktır.
79.3. İdarelerin aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirilmesine ilişkin aşağıdaki düzenlemeleri de dikkate almaları gerekmektedir.
79.3.1. Teklifi aşırı düşük olarak tespit edildikten sonra yukarıdaki yöntemlere göre usulüne uygun açıklama yapan isteklilerin teklifleri geçerli kabul edilir. Hayatın olağan akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle teklifler reddedilemez.
79.3.2. 79.2.2 nci maddede yer alan yöntemlerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekli tarafından gerekçesi belirtilmek suretiyle, ilgili mevzuatına göre ihale tarihinden önceki son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir.
79.3.3. Kurumca hazırlanan “İşçilik Hesaplama Modülü” ne (www.ihale.gov.tr) adresinden ulaşılabilecek olup, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde tekliflerin değerlendirilmesi bağlamında sözleşme ve genel giderler dahil asgari işçilik maliyeti hesabında işçilik hesaplama modülünün kullanılması zorunludur.
79.3.4. Hizmet alım ihalelerinde herhangi bir sigorta giderinin aşırı düşük teklif sorgulamasında önemli bir bileşen olarak kabul edilmesi durumunda, isteklilerce sigorta acentelerinden alınan poliçe, fiyat teklifi veya sözleşmelerin ekine ihale dokümanında yer alan teminat tutarları üzerinden teklif ettikleri sigorta prim tutarlarıyla sigorta hizmetini gerçekleştirebileceklerine ilişkin, ilgili sigorta şirketinin genel müdürlüğünden veya bölge müdürlüğünden alınan teyit yazısının eklenmesi ve bu yazının yetkili kişilerin imzasını taşıması gereklidir. Ancak sigorta şirketlerinin genel müdürlük veya bölge müdürlükleri tarafından imzalanmış poliçe veya fiyat teklifleri için teyit alınması zorunlu değildir. Sigorta giderinin tevsiki için sunulan belgenin işin süresinin tamamını kapsaması gerekmektedir. (Ek cümle: 25/01/2017-29959 R.G./15. md.) Ancak birden fazla yılı kapsayan (Ek ibare: 26/01/2021-31376 R.G./4. md.) ya da ihale tarihi ile işin başlangıç tarihinin farklı yıllara ait olduğu işlerde ilk yıl için alınan sigorta teklifinin (Değişik ibare: 30/09/2020-31260 R.G./22. md.) ihale tarihi itibarıyla en son açıklanmış olan Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi “On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı (%)” tablosundaki oran esas alınmak suretiyle güncellenerek diğer yıllar için kullanılması mümkündür. (Ek cümle: 30/09/2020-31260 R.G./22. md.) Örneğin; sözleşme süresi 3 yıl, ihale tarihi 1/11/2019, işe başlama tarihi 1/1/2020 olan bir ihalede, ihale tarihi itibarıyla yıllık 100 TL olan sigorta prim tutarı maliyet kalemi, Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı tablosunda en son açıklanmış olan 2019 yılı Eylül ayı değişim oranı (%26,44) üzerinden; 2020 yılı için (100 TL*1,2644) 126,44 TL; 2021 yılı için (126,44 TL*1,2644) 159,87 TL; 2022 yılı için (159,87 TL*1,2644) 202,14 TL olarak hesaplanacaktır.
79.3.5. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarına ilişkin yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında, sözleşme giderleri ve genel giderlerin % 4 oranında hesaplanması söz konusu olmayacak, sözleşme giderleri ilgili mevzuatına göre hesaplanmak suretiyle açıklama yapılacaktır.
79.3.6. (Ek madde: 30/09/2020-31260 R.G./23. md.) İhale dokümanında fiyat farkı verileceğine ilişkin düzenleme bulunmayan ve birden fazla yılı kapsayan (Ek ibare: 26/01/2021-31376 R.G./5. md.) ya da ihale tarihi ile işin başlangıç tarihinin farklı yıllara ait olduğu işlere ilişkin aşırı düşük teklif sorgulaması yazısında idarece önemli bir bileşen olarak belirtilen ve istekliler tarafından ihale tarihi itibarıyla artış oranı ve/veya tutarı tespit edilemeyen motorlu taşıtlar vergisi, araç muayene işlemleri gibi giderler ile mali yükümlülükler ve/veya tarife bedellerinin, sonraki yıllara ilişkin bedelleri, ilk yıl için öngörülen bedelin, ihale tarihi itibarıyla en son açıklanmış olan Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi “On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı (%)” tablosundaki oran üzerinden güncellenerek hesaplanır. Örneğin; sözleşme süresi 3 yıl, ihale tarihi 15/11/2019, işe başlama tarihi 1/1/2020 olan bir ihalede, motorlu taşıtlar vergisi tutarı ihale tarihi itibarıyla yıllık 100 TL olan maliyet kalemiz Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı tablosunda en son açıklanmış olan 2019 yılı Ekim ayı değişim oranı (%22,58) üzerinden; 2020 yılı için (100 TL*1,2258) 122,58 TL; 2021 yılı için (122,58 TL*1,2258) 150,26 TL; 2022 yılı için (150,26 TL*1,2258) 184,19 TL olarak hesaplanacaktır.” düzenlemesi,
İdari Şartname’nin “Madde 2 – İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler
2.1. İhale konusu işin/alımın;
a) Adı: Okul Dışı Eğitim Ortamları(Sedep) 2023-2024 Eğitim-Öğretim yılı Öğrenci Servis Hizmet Alım İşi
b) Türü: Hizmet alımı
c) İlgili Uygulama Yönetmeliği: Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği
ç) Yatırım proje no’su (yapım işlerinde): Bu madde boş bırakılmıştır.
d) Kodu:
e) Miktarı:
4239 Sefer
Ayrıntılı bilgi idari şartnamenin ekinde yer almaktadır.
f) İşin yapılacağı/malın teslim edileceği yer: Selçuklu / KONYA” düzenlemesi,
Aynı Şartname’nin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 33’üncü maddesinde “33.1. Teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden Kanunun 38 inci maddesine göre açıklama istenecektir. Bu kapsamda; ihale komisyonu sınır değerin altında kalan teklifleri aşırı düşük teklif olarak tespit eder ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. İhale komisyonu;
a) Verilen hizmetin ekonomik olması,
b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,
c) Teklif edilen hizmetin özgünlüğü,
gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifi reddedilir.” düzenlemesi,
Teknik Şartname’nin “Servis Hizmetleri” başlıklı 3’üncü maddesinde “A-) Sille Tabiat Okulu Servisi: (Selçuklu Belediyesi Himmet Ölçmen Sille Baraj Park İçerisi)
İşin Süresi: Başlama Tarihi: 18.09.2023 Bitiş Tarihi: 14.06.2024
Öğretmen; 17 Kişilik 1 adet Minibüs ile günde 1 sefer olmak üzere toplam 145 sefer yapılacaktır. Servis en geç 08.30 da Sille Tabiat Okuluna ulaşmış olacaktır. Dönüşü ise 16.45’de Sille Tabiat Okulundan hareket edecektir.
Öğrenci; 45 Kişilik 3 adet otobüs ile haftanın 4 günü sabah 3,öğleden sonra(Cuma öğleden sonra servis olmayacak.) 3 olmak üzere günde haftada 24 sefer, toplamda ise 672 sefer yapılacaktır.
Güzergâh bilgileri eğitim merkezi sorumluları tarafından yükleniciye bildirilecektir.
Güzergâh mesafesi maksimum 50 km( 1 veya 2 okul), ortalaması 20-25 km’dir.
B-) Sanat-Tasarım Atölyesi Servisi: (Kılıçarslan Mah. Şefikcan Cad.No:50 Selçuklu/Konya)
İşin Başlama Tarihi: 18.09.2023 Bitiş Tarihi: 14.06.2024
27 kişilik 2 adet midibüs ile Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe günleri 4 sefer ve Cuma günleri 2 sefer olmak üzere haftada 18 sefer, toplamda 630 sefer servis hizmeti verilecektir.
Güzergâhlar bilgileri eğitim merkezi sorumluları tarafından yükleniciye bildirilecektir.
Güzergâh mesafesi maksimum 50 km( 1 veya 2 okul), ortalaması 20-25 km’dir.
C-) Beyhekim Gelişim Teknoloji Akademisi Servisi: (Beyhekim Mah.Gülsarayı Sok.No:16
Selçuklu/Konya)
İşin Başlama Tarihi: 18.09.2023 Bitiş Tarihi: 14.06.2024
27 kişilik 6 adet midibüs ile haftanın 4 günü(Pazartesi,Salı,Çarşamba,Perşembe) sabah 6, öğlen 6 sefer olmak üzere haftada toplam 48 sefer, toplamda 1632 servis hizmeti verilecektir.
Güzergâhlar bilgileri eğitim merkezi sorumluları tarafından yükleniciye bildirilecektir.
Güzergâh mesafesi maksimum 50 km( 1 veya 2 okul), ortalaması 20-25 km’dir.
D-) Sanat Akademisi Servisi: (Selçuklu Kongre Merkezi-Horozluhan Mah.Yeni İstanbul Cad.No:62/1
Selçuklu/Konya)
İşin Başlama Tarihi: 18.09.2023 Bitiş Tarihi: 24.05.2024
17 Kişilik 4 adet araç ile haftanın 4 günü (Pazartesi,Salı,Çarşamba,Perşembe) sabah 4, öğlen 4 sefer olmak üzere haftalık 32 sefer, toplamda 800 sefer servis hizmeti alınacaktır.
Güzergâhlar bilgileri eğitim merkezi sorumluları tarafından yükleniciye bildirilecektir.
Güzergâh mesafesi maksimum 50 km( 1 veya 2 okul), ortalaması 20-25 km’dir.
E-) Okul Dışı Eğitim Ortamları Kapsamında Yapılacak Etkinlik ve Organizasyon Servisi:
17 kişilik araç ile toplamda 150 sefer,
27 kişilik araç ile toplamda 150 sefer,
45 kişilik araç ile toplamda 60 sefer,
Etkinler ve organizasyonlar için 360 sefer servis hizmeti alınacaktır.
İdare, yüklenici firmaya söz konusu etkinliğin yeri, zamanı ve kaç adet araç gerektiğini etkinliklerden 3 gün önceden bildirecektir.
G-) 18.09.2023 -14.06.2024 tarihleri arasında genel toplamda 4239 sefer servis hizmeti alınacaktır.” düzenlemesi,
Aynı Şartname’nin “Araç Sürücüleri” başlıklı 5’inci maddesinde “Sürücü, Kontrol Teşkilatınca (Selçuklu Belediyesi) onaylanacak olan iş programında belirlenecek olan saatlerde, taahhüt edilen yere kadar öğrencileri götürüp getirecek ve servis hizmeti sırasında taşıta başka herhangi bir yolcu kesinlikle almayacaktır.
Sürücü, araca binecek ve inecek öğrencilerin, eğitim merkezinin önüne getirilmesi ve alındıkları yere bırakılması ile yolun karşısına geçmesi gereken tehlikeli yollarda, öğrencilerin hostes tarafından güvenli olarak karşıya geçirilmesini sağlayacaktır.
Şoförler servis şoförlüğü alanında en az 3 yıl tecrübeli olmalı.
Sürücü, Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliği’nde belirtilen kılık kıyafete uyacaktır.
Araç şoförü, idare tarafından belirtilen güzergâhları bilen kişilerden olacaktır.
…
Yüklenici araç sürücülerinin ve hosteslerin nüfus cüzdan örneği, sağlık raporu, savcılıktan alınmış (Türk Ceza Kanununun 403, 404, 414, 415, 416/1-2-3, 418/1, 429, 430, 431, 432, 435, 436 ve 572/2’nci maddelerindeki suçlardan affa uğramış olsa bile hüküm giymemiş olduğuna dair) iyi hal kâğıdı, sürücü belgesi ve çalışacak araçlara ait Motorlu Araç Tescil Belgesi, Motorlu Araç Trafik Belgeleri ile zorunlu trafik sigorta ve kasko sigorta poliçe fotokopilerini işe başlamadan bir hafta önce idareye teslim edecektir.
….
Sürücülük mesleği bakımından her beş yılda bir yetkili kuruluşlardan psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren rapor almak zorundadır.” düzenlemesi,
Anılan Şartname’nin “Araç Hostesleri” başlıklı 6’ncı maddesinde “Servislerde öğrencilere yardımcı olmak üzere taşıma işlemini yapan şirket tarafından hostesler mutlaka bulundurulacaktır.
Araç Hostesleri, öğrencilerin oturarak rahat bir yolculuk yapmalarını sağlayacak tedbirleri alacak.
Hostesler sorumlu oldukları güzergâhı bilen kişilerden olacaktır.
Hostesler, öğrencilere eğitim alacağı salona kadar eşlik edecektir.
Hostesler tarafından günlük yoklama listesi tutulacaktır. Devamsızlık yapan öğrenciler idareye bildirilecektir.
Hostesler, öğrenciler araca binerken ve inerken eşlik edeceklerdir. Yolun karşısına geçilmesi gereken tehlikeli yollarda, öğrencilere eşlik edecek ve öğrencilerin güvenli olarak karşıya geçirilmesini sağlayacaktır.
Görevlendirilecek Rehber Personellerin 27/10/2017 tarihli ve 30221 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Okul Servis Araçları Yönetmeliğinde yer alan yaş ve mezuniyet şartlarını taşımaları gerekmektedir.” düzenlemesi bulunmaktadır.
Söz konusu ihaleye ilişkin birim fiyat teklif cetvelinin “
|
A1
|
B2
|
|
İş Kaleminin Adı ve Kısa Açıklaması 6
|
Birimi
|
Miktarı
|
Teklif Edilen4 Birim Fiyat
|
Tutarı
|
|
Sille Tabiat Okulu Öğretmen ve Sanat Akademisi Öğrenci Servisi (17 Kişilik 5 Adet Minibüs)
|
sefer
|
1.095
|
|
|
|
Sanat Tasarım Atölyesi Öğrenci ve Beyhekim Gelişim Teknoloji Akademisi Öğrenci Servisi(27 Kişilik 8 Adet Midibüs)
|
sefer
|
2.412
|
|
|
|
Sille Tabiat Okulu Öğrenci Servisi(45 Kişilik 3 adet Otobüs)
|
sefer
|
732
|
|
|
|
TOPLAM TUTAR (K.D.V Hariç)
|
|
” şeklinde düzenlendiği görülmüştür.
İlgili düzenlemelerden işin 17 kişilik 5 adet minibüs, 27 kişilik 8 adet midibüs ve 45 kişilik 3 adet otobüs ile 18.09.2023-14.06.2023 tarihleri arasında gerçekleştirileceği, personel sayısı için kesin bir rakam belirtilmemekle birlikte her araçta asgari 1 şoför ve 1 hostes çalıştırılacağı anlaşılmıştır.
İdarece ilk olarak 24.08.2023 tarihinde teklifi aşırı düşük teklif olarak belirlenen isteklilere aşırı düşük teklif sorgulama yazısı gönderilmiş ve akabinde Çiçek Turizm İnşaat ve Taşımacılık San. Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması uygun bulunmuş olup, bunu takiben yapılan 07.09.2023 tarihli itirazen şikayet başvurusu neticesinde alınan 20.09.2023 tarihli ve 2023/UH.I-1239 sayılı Kurul kararı ile “Dolayısıyla 4734 sayılı Kanun’un 38’inci maddesi ile Kamu İhale Genel Tebliği’nin anılan maddesi uyarınca teklifte önemli olan bileşenlerin tereddüde mahal vermeyecek bir şekilde tespit edilmesi ve bu bileşenlere ilişkin teklifleri sınır değerin altında olduğu anlaşılan istekliden yeniden aşırı düşük teklif açıklama istenilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.” ifadeleri ile düzeltici işlem belirlenmesine karar verilmiştir.
Söz konusu Kurul kararını takiben idarece gönderilen 29.09.2023 tarihli ve “Okul Dışı Eğitim Ortamları(Sedep) 2023-2024 Eğitim-Öğretim yılı Öğrenci Servis Hizmet Alım İşi işine ait ihalede, 20.09.2023 tarih ve 2023/UH.I-1239 karar nolu Kamu İhale Kurulu Kararının düzeltici işlem belirlenmesine yönelik aşırı düşük savunmalar ve değerlendirilmesi ile ilgili Kamu İhale Kurulu Kararına istinaden ihale komisyonu yeniden toplanarak Araç (Lastik; yazlık ve kışlık, Sigorta, Vize, Bakım, Egzoz, Mtv, Akü, Amortisman giderleri), Personel ve Akaryakıt giderleri önemli teklif bileşenleri olarak belirlemiştir.” ifadelerini içeren yazıyla teklifi sınır değerin altında kalan Çiçek Turizm İnşaat ve Taşımacılık San. Tic. Ltd. Şti.den aşırı düşük teklif açıklama talebinde bulunulmuştur.
İdarece yapılan değerlendirme neticesinde Çiçek Turizm İnşaat ve Taşımacılık San. Tic. Ltd. Şti. tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması uygun bulunmuştur.
İhale uhdesinde kalan istekli tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması incelendiğinde, söz konusu isteklinin ihale konusu iş kapsamında ve kendisine ait olan araçlara ilişkin ruhsat örneklerini sunduğu görülmüştür.
Söz konusu ruhsatlardan, ihale konusu iş kapsamında kullanılacak 17 kişilik minibüslerin 1 adet 2018 model Renault Master, 1 adet 2018 model Ford Transit ve 3 adet 2019 model Fiat Ducato olarak belirlendiği görülmüş, bu kapsamdaki araçlara ilişkin akaryakıt, trafik sigortası, ferdi kaza sigortası, amortisman maliyetlerinin ise 1 adet 2018 model Renault Master model araç üzerinden açıklandığı anlaşılmıştır.
İhale konusu iş kapsamında kullanılacak 27 kişilik minibüslerin 2 adet 2015 model Isuzu Novo, 1 adet 2016 model Temsa Prestij, 1 adet 2016 model Isuzu Novo, 1 adet 2020 model Otokar, 1 adet 2019 model Temsa Prestij olarak belirlendiği görülmüş, bu kapsamdaki araçlara ilişkin akaryakıt, trafik sigortası, ferdi kaza sigortası, amortisman maliyetlerinin ise 1 adet 2015 model Isuzu Novo model araç üzerinden açıklandığı anlaşılmıştır.
İhale konusu iş kapsamında kullanılacak 45 kişilik otobüslerin 1 adet 2020 model Otokar Sultan, 1 adet 2015 model Otokar Doruk ve 1 adet 2020 model Otokar olarak belirlendiği görülmüş, bu kapsamdaki araçlara ilişkin akaryakıt, trafik sigortası, ferdi kaza sigortası maliyetlerinin 1 adet 2020 model Otokar Sultan model araç üzerinden, amortisman maliyetlerinin ise 1 adet 2020 model Otokar Doruk model araç üzerinden açıklandığı anlaşılmıştır.
Bu doğrultuda, anılan isteklinin yukarıda sayılan her kısımda belirlediği araçların tek tip olmadığı, bu araçların marka ve model yılı olarak birbirinden farklılık gösterdiği, bu haliyle yalnızca tek bir marka ve model araç üzerinden belirlenen akaryakıt, trafik sigortası, ferdi kaza sigortası, amortisman maliyetlerinin diğer araçlara ilişkin akaryakıt, trafik sigortası, ferdi kaza sigortası, amortisman maliyetleriyle aynı olamayacağından, söz konusu araçlara ilişkin yukarıda sayılan maliyet girdilerinin tevsik edilmemiş olduğu anlaşılmış, ayrıca 27 kişilik minibüsler için ihale dokümanında belirlenen sayının 8 olduğu, ancak istekli tarafından bu kapsamda yalnızca 7 adet araca ilişkin ruhsat örneği sunulduğu görülmüş, söz konusu açıklamanın bu yönüyle de eksik olduğu sonucuna varılmıştır.
Ayrıca anılan istekli tarafından, araç bakım-onarım, araç temizlik bedeli, araç diğer giderler bedeli, araç akü bedeli, araç lastik bedeli maliyetlerine ilişkin fiyat teklifi alındığı görülmüş, söz konusu fiyat tekliflerinin ekinde yer alan maliyet tespit tutanakları incelendiğinde ise söz konusu tutanaklarda yer alan fatura bilgileri tablolarının boş olduğu görülmüş, bu haliyle söz konusu tutanakların ve bu bağlamda tutanakların dayanak teşkil ettiği fiyat tekliflerinin geçerli bir tevsik yöntemi olarak kabul edilemeyeceği anlaşılmıştır.
Anılan istekli tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklaması incelendiğinde işçilik maliyetlerinin, her bir araç için 1 şoför ve 1 hostes üzerinden hesaplanmak üzere idarece belirlenen sefer sayıları ve mesafeler dikkate alınarak KİK işçilik hesaplama modülü kullanılarak ulaşılan kısmi süreli çalışma birim fiyatı üzerinden mevzuata uygun olarak açıklandığı görülmüş ve başvuru sahibi isteklinin işçilik maliyetine ilişkin iddiasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
Sözleşme giderlerinin yanlış hesaplandığı iddiası ile ilgili olarak ise, sözleşme giderlerinin idarece önemli teklif bileşeni olarak belirlenmediği, bu doğrultuda söz konusu giderler için açıklama sunulması zorunluluğu bulunmadığı anlaşıldığından başvuru sahibi isteklinin bu iddiasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
Ayrıca, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının 9’uncu alt bendinde “Başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması halinde, Kurul kararı ile itirazen şikâyet başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesine karar verilir. Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kuruma yazılı talebi üzerine, bu talep tarihini izleyen otuz gün içinde Kurum tarafından itirazen şikâyet başvuru bedelinin iadesi yapılır ve son ödeme tarihine kadar geçen süre için faiz işlemez. Diğer hallerde başvuru bedeli iade edilmez.
Bu fıkranın (1) numaralı bendi uyarınca tahsil edilen bedel hiçbir durumda iade edilmez.” hükmü yer almaktadır.
Aktarılan Kanun hükmüne göre, başvuru sahibinin itirazen şikâyete konu iddialarının tamamında haklı bulunması halinde başvuru bedeli iadesinin söz konusu olabileceği dikkate alındığında, yukarıda yer verilen tespit ve değerlendirmeler neticesinde, başvuru sahibinin, iddialarında haklı bulunmadığı anlaşıldığından başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesi için Kanunun öngördüğü şekilde “başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması” koşulunun gerçekleşmediği, dolayısıyla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının 9’uncu alt bendi hükmü gereğince başvuru bedelinin iadesinin mümkün bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, Çiçek Tur. İnş. ve Taş. San. Tic. Ltd. Şti.nin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,
Anılan Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,
Oybirliği ile karar verildi.
|