Genel Müdürlüğünce ihale edilerek teklif birim fiyat üzerinden sözleşmeye bağlanan “ … Raylı Toplu Taşıma Sistemi İnşaat ve Elektro Mekanik İşlerinin Yapımı” işinde proje değişikliği sonucu aç-kapa sistemi ile yapılan imalatların tünelde yapılmış gibi kabul edilerek tünel zammı, tünel uzunluk zammı ve tünel içi nakliye zammı uygulamalarının yapılıp yapılamayacağı
YÜKSEK FEN KURULU BAŞKANLIĞI KARAR VE GÖRÜŞLER
Karar Konusu : … Raylı Toplu Taşıma Sis. İnş.
Ve Elektro Mekanik İşlerinin Yapımı
Karar No : 2010/5
Karar Tarihi : 13/01/2010
YÜKSEK FEN KURULU KARARI
I – GİRİŞ
… Başkanlığının … sayılı yazısı ile, … Genel Müdürlüğünce ihale edilerek teklif birim fiyat
üzerinden sözleşmeye bağlanan “ … Raylı Toplu Taşıma Sistemi İnşaat ve Elektro Mekanik İşlerinin Yapımı” işinde proje değişikliği sonucu aç-kapa sistemi ile yapılan imalatların tünelde yapılmış gibi kabul edilerek tünel zammı, tünel uzunluk zammı ve tünel içi nakliye zammı uygulamalarının yapılıp yapılamayacağı ile ilgili görüşün … bildirilmesi istenilmektedir.
II – KONU
… Başkanlığınca … ’nin 2006 yılı hesabına ilişkin yargı raporunun 10. maddesinin
yargılanması sonucunda, Yüklenici … Adi Ortaklığına ihale edilerek 01.08.2002 tarihinde
imzalanan sözleşmenin “Yeni Birim Fiyatların Tespit Esasları” başlıklı 24 üncü maddesinin
30.11.2004 tarih ve 40470 no.lu idare encümeni kararı ile “Proje değişikliğinden dolayı aç-kapa
bölgesinde (Portal yapılar dahil) ortaya çıkan yeni fiyatlar” başlıklı (B) fıkrasının eklenmesi
suretiyle yüklenici lehine değiştirildiği ve bu değişikliğe dayanarak ödemede bulunulduğunun
görüldüğü,
Sözleşme eki Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi (BİGŞ)’nin “İş Miktarında Artma
veya Eksilme” başlıklı 19 uncu maddesi hükümlerinin göz önünde bulundurulmasıyla, proje
değişikliğinden kaynaklanan ve aç-kapa sistemi ile yapılan imalatların tünelde yapılmış gibi
kabul edilerek tünel zammı, tünel uzunluk zammı ve tünel içi nakliye zammı uygulamalarının
yapılıp yapılamayacağı hususunda görüşümüzün bildirilmesi istemidir.
III – İNCELEME
… Başkanlığının … sayılı yazısı ekinde söz konusu işe ait sadece bir kısım proje ve
ekleri gönderildiğinden, konu ile ilgili görüşlerimizin belirlenebilmesi açısından diğer bazı belgelerin
gönderilmesi … sayılı yazımız ile istenilmiştir. … Başkanlığının … sayılı yazıları ekinde bir klasörle
belgeler gönderilmiştir.
Konu, Kurulumuzda istenilen görüşle sınırlı olarak gönderilen belgeler çerçevesinde
incelenmiş ve değerlendirilmiştir.
İşe ait sözleşmenin; “Sözleşmenin yorumu” başlıklı 30. maddesinde;
“Aşağıdaki belgeler iş bu sözleşme hükümlerinin yorumlanmasında öncelik sırasına göre
dikkate alınacaktır.
- a) İhale kararı
- b) İhale sürecinde Teknik Şartname veya Sözleşme Tasarısında İdarece sarih bir şekilde
yapılan değişiklikler
- c) İhale Şartnamesi, Teknik Şartname, Sözleşme Tasarısı
- d) Müteahhidin onaylı teklifleri.” hükmü,
“Sözleşme ekleri ve öncelik sırası” başlıklı 31 inci maddesinde;
“İş bu sözleşmede aksi bir hüküm bulunmadıkça, Sözleşmeyi oluşturan belgelerin
öncelik sırası aşağıdaki gibi olacaktır.
- a) Zeyilnameler (varsa)
- b) Sözleşme
- c) İhale şartnamesi
- d) Teknik şartname
- e) Projeler
- f) Özel birim fiyat tarifleri
- g) Keşif özeti cetvelleri ve icmali
- h) Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi
- i) Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü ve diğer Kamu Kuruluşları
2002 yılı Birim Fiyat Tarifleri ve eki Fiyat Listeleri, Analizleri ve Şartnameleri.”
hükmü yer almaktadır.
Ayrıca, İhale Şartnamesinin;
“İhalenin yasal dayanağı ve ihale usulü” başlıklı 3 üncü maddesinde;
“İhale konusu iş, 3645 sayılı İ.E.T.T.’nin Kuruluş Kanunu ile, “İl Özel İdareleri,
Belediyeler veya Bunlara Bağlı Kurumlar Tarafından İşletilen Elektrik, Havagazı, Tramvay
ve Tünel İşletmelerinin Alım ve Satım Esaslarına Dair (25 Haziran 1945 tarih ve) 4768 sayılı
Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca Tertiplenen Yönetmelik” (madde 4/b) hükümlerine göre ilan
ve teklif alma usulü izlenerek ihale edilecektir.” hükmü ile,
“Tekliflerin hazırlanması ve idareye verilmesi” başlıklı 11 inci maddesinin 14 üncü alt
bendinde;
“İç zarfta yapımı gerçekleştirilecek olan Sultançiftliği-Edirnekapı Raylı Toplu Taşıma
Sistemi İnşaat ve Elektro-Mekanik İşlerin yapımına ilişkin fiyat teklifi bulunacaktır. Fiyatlar
USD veya EURO bazında verilecektir. Fiyat teklifinde bulunulurken, işbu ihale şartnamesinin
eki olan “Birim Fiyat Tarifleri ve Listeleri” esas alınacaktır.”
hükmü yer almaktadır.
İşin, bu hususları da içerecek şekilde düzenlenen ihale dokümanları üzerinden ihaleye
çıkarıldığı ve İdaresi Encümeninin 16.07.2002 tarih ve 38340 sayılı kararı ile … Adi Ortaklığına
35.052.000 USD bedelle ihale edilerek 01.08.2002 tarihinde sözleşmenin imzalandığı
anlaşılmaktadır.
İşin ihaleye cadde tramvayı olarak çıkarıldığı ve hattın tamamının hemzemin
olmasının düşünüldüğü, bilahare … Belediye Başkanlığı ile … Belediye Başkanlıklarının yazılı
taleplerinde belirtilen gerekçeleri nedeniyle Topçular ile Uluyol arasında kalan 2.100 m.lik
kesim ve Ulubatlı ile Karadeniz Mahallesi arasında kalan 2360 mt.lik kesimde hattın tünel veya
aç-kapa sistemi ile yer altına alınmasının talep edildiği ayrıca, Ulaştırma Dairesi Başkanlığınca
da Raylı Sistem Hattı üzerinde kavşak düzenleme çalışmaları yapılacağı yönündeki talebi de
göz önünde bulundurularak konunun UKOME’ye intikal ettirildiği ve UKOME’nin 24.09.2004
tarih ve 2004/5-7 nolu kararıyla belirtilen kesimlerdeki hattın tünel veya aç-kapa sistemiyle yer
altına alınmasının uygun olarak değerlendirildiği, bu karar çerçevesinde İdare Encümenince
bahis konusu kesimlerde hattın aç-kapa sistemi ile yer altına alınmasını ve bir kısım sözleşme
şartlarının da revize edilmesine karar verildiği hususları gönderilen belgeler arasında yer alan
İdare Encümeninin 30.11.2004 tarih ve 40470 sayılı kararından anlaşılmaktadır.
Bilahare, bahis konusu Encümen Kararına istinaden sözleşmenin “Yeni Birim Fiyatların
Tespit Esasları” başlıklı 24. maddesinin revize edilmesi cihetine gidilmiştir.
Daha sonraki süreçte, proje değişikliği sonucu işin sözleşme bedeli içerisinde
tamamlanamayacağının anlaşılması üzerine İdare Encümeninin 18 Ekim 2005 tarih ve 41292
sayılı kararı ile, ana sözleşmenin % 30’u dahilindeki işlerin, 06.12.2005 tarih ve 41387 sayılı
kararı ile de ana sözleşme ve % 30’u dışında kalan 93.376.212 USD’lik işlerin sözleşme eki
Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi (BİGŞ)’nin “İş Miktarında Artma veya Eksilme” başlıklı 19
uncu maddesinde belirtilen “…. % 30 oranından fazla artış; temel tünel ve benzeri işler ile doğal
afetler gibi nedenlerden ileri gelmiş ise, İdarenin isteği, müteahhidin kabulü ve ilgili bakanın
veya birinci derecede ita amirinin onayı ile süre hariç aynı sözleşme ve şartname hükümleri
çerçevesinde; % 30’u geçen işler de aynı müteahhide yaptırılabilir.” hükmüne istinaden aynı
yükleniciye yaptırılmasına karar verilmiştir.
Bilindiği üzere, BİGŞ’nin 19 uncu maddesi hükmü gereği; yüklenicinin keşif bedelinin
%30’una kadar olan değişiklikleri sözleşme ve şartnamesindeki hükümler çerçevesinde (süre
hariç) yapmakla yükümlü olduğu, % 30 oranından fazla işlerin aynı yükleniciye yaptırılmasına
karar verilmeden önce ise; idaresince, bu işlerin neler olduğunun, aynı sözleşme ve şartname
hükümleri çerçevesinde birim fiyatlarının ve yapım şartlarının (herhangi bir kesinti, ilave
bedel zam vs. verilip verilmeyeceğinin) belirlenmesi ve ortaya konulan bu şartlara göre de
% 30 dışındaki işleri yapmayı kabul edip etmediğinin yükleniciye yazılı olarak sorulması ve
yüklenicinin de ortaya konulan fiyat ve şartlara göre ana sözleşme ve % 30’u dışındaki işleri
yapmayı kabul edip etmediğini idareye bildirmesi gerekmektedir.
Ancak, bu aşamada böyle bir işlemin yapılmadığı, % 30 dışı işlerin aynı yükleniciye
yaptırılması kararından yaklaşık altı ay sonra yüklenicinin 12.06.2006 tarih ve 1616/SE sayılı
yazısı ile “tünel içinde yapılan imalatlara” tünel zamları verilmesini talep etmesi üzerine, tünel
zamlarının uygulamaya konulmasından anlaşılmaktadır.
İdaresinin 03.08.2006 tarih ve D.h-1/1052-1236 sayılı onayı ile;
İdare Encümeninin 30.11.2004 tarih ve 40470 sayılı kararıyla yer altına alınmasına ve
Aç-kapa sistemiyle yapılmasına karar verilen hattın bu bölgedeki imalatlara ait birim fiyatlar,
revize edilen sözleşmenin 24 üncü maddesi doğrultusunda yeniden yapılarak yüklenicisine
ödendiği, ayrıca, yüklenicinin 12.06.2006 tarih ve 1616/SE sayılı yazısı ile, tünel içinde yapılan
imalatlara çalışma zorluğundan dolayı, tünel uzunluk zammı, tünel zammı ve tünel içinde kazı
ve inşaat malzemesinin taşınması zammı verilmesini talep ettiği, “yüklenici taleplerine ilişkin
birim fiyat ve zamların TCK’nın uygulamalarından ve birim fiyatlarından örnek alınarak
değerlendirilmesini gerektirmiştir.” denilerek, zam uygulamaları olura bağlanmış ve uygulamaya
konulmuştur. Bu belirleme sırasında, Karayolları birim fiyatlarındaki 32.007/K poz nolu birim
fiyattan faydalanılarak tünel içi nakliye zammı, 32.009/1 poz nolu birim fiyattan faydalanılarak
tünel zammı, 32.011 poz nolu birim fiyattan faydalanılarak tünel uzunluk zammı birim fiyatları
tespit edilmiştir.
Belirtilen bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde;
Yer altına alınmasına karar verilen tramvay hattı ile ilgili uygulamanın, gerek ilçe
belediyeleri ve gerekse de UKOME’ce tünel veya aç-kapa sistemi olarak iki ayrı alternatif
sistem olarak önerildiği, idaresince bu sistemlerden 30.11.2004 tarih ve 40470 sayılı İdare
Encümeni kararı ile aç-kapa sistemiyle işin yapılmasına karar verildiği görülmekte olup
ayrıca, bu husus, sözleşmenin revize edilen 24 üncü maddesine de aç-kapa bölgesi şeklinde
yansıtılmıştır.
Buradan, bahis konusu kesimde tramvay hattının yer altına alınmasıyla ilgili
uygulamanın tünel şeklinde değil, aç-kapa sistemiyle yapılmasına karar verilmiş olduğu ayrıca,
verilen bu karara da yüklenicisinin bir itirazının bulunmadığı hususları anlaşılmaktadır.
Tünel ile aç-kapa olarak adlandırılan sistem arasında, gerek yapım şartları ve gerekse
teknik olarak açık şekilde mevcut olan farklılığın, bu Kararla ortaya konulmuş olması önemli
olup, bunun sonucu bahis konusu kesimde, tramvay hattının aç-kapa sistemiyle yer altına alınmış
olmasına bağlı olarak revize edilen projenin niteliği ve mahiyeti ile projedeki imalatların zorunlu
olarak yapılabilme şartları dikkate alındığında, yapılan işin bir tünel işi olmadığı, dolayısıyla
burada yapılan imalatların da tünelde yapılmış imalatlar olarak kabul edilemeyeceği hususlarının
açık olduğu değerlendirilmektedir.
Diğer taraftan; yer altına alınan güzergahta yapılan imalatlar için çalışma zorluğundan
dolayı, tünel uzunluk zammı, tünel zammı ve tünel içinde kazı ve inşaat malzemesinin taşınması
zammı verilmesine yönelik yüklenici talebine istinaden, Karayolları uygulamalarından ve
32.007/K, 32.009/1, 32.009/2 ve 32.011 poz nolu birim fiyatlarından örnek alındığı ifade edilerek
uygulanan yeni birim fiyatlarla ilgili olarak, örnek alınan Karayolları uygulamaları ve birim fiyat
tarifleri incelendiğinde;
‘Birim fiyat tariflerinde taşıma bedelinin ayrıca ödeneceği belirtilenlerin’ taşınması
zammı olan 32.007/K Pozu birim fiyat tarifine göre; “Tünel içindeki kazı malzemesi ile tünel
kemeri, ayak ve ayak temellerine ait inşaat ve imalat malzemeleri için olduğu,
32.009/1 ve 32.009/2 Poz no.lu tünel zammı tarifinin; “Kesiti ….tünellerde, tünelin iki
tarafındaki tetler ve açık anolar hariç olmak üzere tünel içinde yapılan tünelin kemer, ayak ve
ayak temellerine ait; her türlü beton, demir, kârgir, tecrit iskele, kalıp vs. gibi inşaat ve imalat
için tünel zammı” olduğu,
Görülmekte olup, dolayısıyla, bu pozların ve tariflerinin aç-kapa sistemi ile bir ilgisinin
bulunmadığı hususları açıktır.
Bunların yanısıra; projesi ile işin yapım şekli ve şartları tıpa tıp bu işle aynı olmamasına
rağmen, o tarihte geçerli olan Karayolları Birim Fiyat Tarifleri kitabındaki 2001-2010 poz nolu
“Yeni Avusturya tünel açma yöntemine göre sınıflandırılmış kayada tünel kazısı” birim fiyatları,
bir değerlendirme anlamında incelendiğinde; birim fiyata dahil olmayan masraflar başlığı altında
yer alan “Tetler ve aç-kapa tünel boyu hariç, uzunluğu 300 m.den fazla olan tünellerde uzunluk
zammı” ibaresi ile, aç-kapa tünellerde tünel uzunluk zammının söz konusu olmadığının ortaya
konulmuş olduğu, ayrıca, ödeme bölümündeki notların 9. maddesinde de, aç-kapa tünellerde
tünel kazısı birim fiyatlarının uygulanamayacağı belirtilmiş bulunmaktadır. Buradan da, aç-kapa
sisteminin tünelden çok farklı bir sistem olduğu hususu ayrıca anlaşılmaktadır.
IV- KARAR
Konu hakkında ön bölümde yapılan inceleme, tespit ve değerlendirme sonuçları göz
önüne alındığında, işte proje değişikliği sonucu Topçular ile Uluyol ve Ulubatlı ile Karadeniz
Mahallesi arasındaki kesimde tramvay hattının aç-kapa sistemi ile yer altına alınması işinin tünel
işi ve burada yapılan imalatların da tünel imalatları olmadığı, dolayısıyla, tünel imalatı kabul
edilerek bu imalatlara, tünel zammı, tünel uzunluk zammı ve tünel içinde nakliye zammı gibi
uygulamaların yapılamayacağı görüşüne; 13/01/2010 tarihinde yapılan toplantıda oy birliği ile karar verilmiştir.
2