ihale komisyonu tarafından yaklaşık maliyetin düzeltilerek ihale işlemlerine devam edilmesinin mevzuata aykırıdır

Jiletiks Gıda Yemek San. Tic. Ltd. Şti.,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

İzmir Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü,

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2019/538298 İhale Kayıt Numaralı “Kuruluş Mutfağında Yemek Pişirme Yoluyla Mamul Yemek Alımı Dağıtımı ve Servis Hizmetleri İşi” İhalesi

KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:

İzmir Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından 12.12.2019 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Kuruluş Mutfağında Yemek Pişirme Yoluyla Mamul Yemek Alımı Dağıtımı ve Servis Hizmetleri İşi” ihalesine ilişkin olarak Jiletiks Gıda Yemek San. Tic. Ltd. Şti.nin 23.12.2019 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 23.12.2019 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 02.01.2020 tarih ve 208 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 02.01.2020 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak 2020/8 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, yaklaşık maliyetin güncel ve doğru bir şekilde hesaplanmadığı, fiyat istenirken teknik ve idari şartnamedeki teklif fiyatına dahil giderler, şartlar, cezaların bildirilerek fiyat istenilmediği, deneyimi olan firmalardan fiyat teklifi alınmadığı, ihalenin ilk oturumunda yaklaşık maliyetin 1.989.323,03 TL olarak açıklandığı daha sonra ihaleye iştirak eden firmaların sözlü uyarıları neticesinde yaklaşık maliyetin 4.192.967,73 TL olduğunun söylendiği, ihale komisyonu kararında yaklaşık maliyetin 1.989.323,03 TL olduğunun belirtildiği, bu durumun saydamlık, eşit muamele ve güvenirlik ilkelerine aykırılık teşkil ettiği, ihalenin yaklaşık maliyetin altında kalan belirli bir firmaya verileceği kanaatini uyandırdığı, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibinin teklifinin yaklaşık maliyetin altında olduğunun söylenildiği, şikayet dilekçesine cevap yazısında teklif zarflarının açılmasını müteakip yaklaşık maliyetin açıklandığının belirtildiği iddialarına yer verilmiştir.

Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri birarada ihale edilemez.

Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez…” hükmü,

“Yaklaşık maliyet” başlıklı 9’uncu maddesinde “Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir. Yaklaşık maliyete ihale ve ön yeterlik ilânlarında yer verilmez, isteklilere veya ihale süreci ile resmî ilişkisi olmayan diğer kişilere açıklanmaz.” hükmü,

“Tekliflerin alınması ve açılması” başlıklı 36’ncı maddesinde “Teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar idareye verilir. İhale komisyonunca ihale dokümanında belirtilen saatte kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla tespit edilerek, hazır bulunanlara duyurulur ve hemen ihaleye başlanır. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. 30 uncu maddenin birinci fıkrasına uygun olmayan zarflar bir tutanak ile belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır.

İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. İstekliler ile teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarı açıklanır. Bu işlemlere ilişkin hazırlanan tutanak ihale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.”  hükmü,

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyete ilişkin ilkeler” başlıklı 7’nci maddesinde “(1) İdare tarafından, ihale onay belgesi düzenlenmeden önce, bu Yönetmelikte belirlenen esas ve usullere göre ayrıntılı fiyat ve gerektiğinde miktar araştırması yapılmak suretiyle ihale konusu işin KDV hariç yaklaşık maliyeti hesaplanır ve dayanakları ile birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir.

(2) Ön ilan yayımlanmadan önce tahmini alım miktarı esas alınarak hesaplanan yaklaşık maliyet, ihale veya ön yeterlik ilanı öncesi alım miktarı ve diğer hususlar göz önünde bulundurularak yeniden hesaplanabilir.

(3) İhale konusu işin bir kısmına teklif verilmesinin mümkün olduğu hallerde, yaklaşık maliyet her bir kısım için ayrı ayrı olmak üzere işin tamamı dikkate alınarak hesaplanır.

(4) İhale konusu işte kullanılacak malzeme, araç, teçhizat, makine ve ekipman gibi unsurların idare tarafından verilmesi durumunda; yaklaşık maliyet, bu unsurların bedeli hariç tutularak hesaplanır ve bu unsurların listesi yaklaşık maliyet hesap cetvelinin ekine konulur.

(5)  İhale komisyonu tarafından yaklaşık maliyet teklif fiyatları ile birlikte açıklanır. Pazarlık usulü ile yapılan ihalede ise yaklaşık maliyet, son yazılı fiyat teklifleri ile birlikte açıklanır. Bu aşamadan önce yaklaşık maliyet açıklanamaz ve ilan edilemez.

(6) Yaklaşık maliyetin idarelerce hesaplanması esastır. Ancak, işin özelliğinden dolayı, idarelerce hazırlanmasının mümkün olmaması sebebiyle teknik şartnamenin danışmanlık hizmeti alınarak hazırlatılması durumunda, bu kapsamda yaklaşık maliyet de aynı danışmanlık hizmet sunucusuna hesaplatılabilir.” hükmü,

“Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktar ve fiyatların tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde “(1) İdareler, yaklaşık maliyetin hesaplanabilmesi için öncelikle ihale konusu hizmeti oluşturan iş kalemlerini veya gruplarını ve bunlara ilişkin miktarları tespit ederler. Bu amaçla, idare tarafından gerek duyulduğunda, aşağıda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde miktar araştırması da yapılabilir.

(2) Yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde;

a) Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar,

b) İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar,

c) İlgili odalarca belirlenmiş fiyatlar,

ç) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,

d) İhale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatlardan KDV veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar,

Esas alınır.

(3) İdareler yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde, (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde belirtilen fiyatların birini, birkaçını veya tamamını herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanabilirler.

(4) Fiyat araştırması için yapılan çalışmalarda fiyat sorulacak kişi ve kuruluşlara yazılan yazıda fiyatı tespit edilecek iş grubu veya iş kaleminin ayrıntılı özelliklerine yer verilir. Fiyat istenecek kişi ve kuruluşlara aynı koşulları taşıyan yazılarla başvurulur ve fiyatlar KDV hariç istenir. İstenen özellikleri taşımayan veya gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmadığı düşünülen fiyat bildirimleri ve proforma faturalar değerlendirmeye alınmaz ve buna ilişkin gerekçeler yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.

(5) Özelliği bulunan hizmet alımlarında; önceki yıllarda bitirilmiş benzer nitelikteki işlerde oluşan fiyatların piyasa fiyatları ile karşılaştırılması suretiyle bulunan fiyatlar veya benzer nitelikteki hizmetlerde uzmanlık ve deneyimini kanıtlamış kamu ve özel sektör kuruluşları ile gerçek kişilerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar kullanılabilir. Yapılan her türlü araştırmaya rağmen fiyatın tespit edilemediği veya tespit edilen fiyatların rayiçleri yansıtmadığının anlaşıldığı durumlarda; idarece re’sen fiyat belirlenir ve gerekçesi yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.” hükmü,

“Yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesinde “(1) Birim fiyat üzerinden teklif alınan ihalelerde;

a) Her bir iş kaleminin miktarını ve gerçekleştirilmesine ilişkin şartları gösteren bir cetvel hazırlanır. Bu cetvelde her bir iş kaleminin adı, birimi, birim fiyatı ve bu fiyata dahil olan maliyetler ile varsa diğer unsurlar gösterilir.

b) Birim fiyata dahil olan maliyetler, iş kalemi ile ilgili bütün unsurları içerecek şekilde düzenlenir ve bu iş kalemine dahil olmayan başka giderler öngörülmez.

(2) Götürü bedel üzerinden teklif alınan ihalelerde, işin gerçekleştirilmesine ilişkin şartları gösteren bir cetvel hazırlanır. Bu cetvelde işçilik ile varsa malzeme, ekipman ve diğer unsurlar için belirlenen fiyatlar ve bu fiyata dahil olan maliyetler gösterilir.

(3) Hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bulunan bu tutara işin niteliği dikkate alınarak % 7 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenir. Bu tutar, kâr hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler ile toplanarak yaklaşık maliyet hesaplanır. Buna ilişkin hesap cetveli hazırlayanlarca imzalandıktan sonra, ihale onay belgesinin ekine konularak ihale yetkilisine sunulur. Yüklenici için öngörülen kar tutarının bu cetvelde gösterilmesi zorunludur.

  (4) Yaklaşık maliyetin, hesaplandığı tarihten itibaren ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybettiği durumlarda, işi oluşturan unsurlara ilişkin maliyetler idarelerce, endeks üzerinden güncellenir.

(5) Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler nedeniyle yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğradığının belirlenmesi durumunda, gerekçesi belirtilmek suretiyle ihale komisyonu tarafından, bu maliyetler dikkate alınarak yaklaşık maliyet güncellenir.” hükmü,

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Kanunun 36 ncı maddesine göre ihale komisyonunca ilk oturumda yapılacak iş ve işlemler” başlıklı 16.2’nci maddesinde “16.2.4. 4734 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin ikinci fıkrası ile İhale Uygulama Yönetmeliklerinin “Yaklaşık maliyete ilişkin ilkeler” başlıklı maddesi uyarınca, ihale komisyonu tarafından yaklaşık maliyetin, teklif fiyatları ile birlikte, pazarlık usulü ile yapılan ihalede ise son yazılı fiyat teklifleri ile birlikte açıklanması gerekmektedir. Bu çerçevede, ihale komisyonu tarafından 4734 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin birinci fıkrası uyarınca teklif zarflarının incelenmesinin ardından, teklif zarfları açılmadan önce yaklaşık maliyet açıklanacaktır. Ancak, isteklilerce sunulan teklif zarflarının hiçbirinin Kanunun 30 uncu maddesinin birinci fıkrasına uygun olmadığının anlaşılması halinde yaklaşık maliyet açıklanmayacaktır.

16.2.5. İhale Uygulama Yönetmeliklerinde, 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre pazarlık usulüyle yapılan ihalelerde yaklaşık maliyetin son yazılı fiyat teklifleri ile birlikte açıklanacağı hükme bağlanmıştır. Ancak, son yazılı fiyat teklifini sunmayan isteklilerin ilk teklifleri son teklifi olarak kabul edileceğinden, son yazılı tekliflerin verilip verilmediğine, teklif zarfları ve tekliflerin usulüne uygun olup olmadığına bakılmaksızın, son yazılı fiyat tekliflerinin verileceği tarih ve saatte yaklaşık maliyet açıklanacaktır.

16.2.6. Kısmi teklif verilmesine imkan tanınan ihalelerde, ihale komisyonu, yaklaşık maliyetin açıklanacağı aşamada, toplam yaklaşık maliyet tutarı ile her bir kısım için belirlenen yaklaşık maliyet tutarını ayrı ayrı açıklayacaktır.

16.2.7. Kısmi teklif verilmesine izin verilen mal alımı ihalelerinde, ihale komisyonu her bir kısma ilişkin yaklaşık maliyet tutarını okuyarak açıklayabileceği gibi her bir kısmın yaklaşık maliyet tutarının yer aldığı bir çizelgenin fotokopisini dağıtmak suretiyle de yaklaşık maliyet tutarlarını açıklayabilir. Ayrıca bu ihalelerde isteklilerin her bir kısma vermiş olduğu teklif fiyatları okunarak açıklanabileceği gibi isteklilerin “Birim Fiyat Teklif Cetvellerinin” fotokopilerinin dağıtılması yoluyla da teklif fiyatlar açıklanabilir. İhale komisyonu her bir kısma ilişkin yaklaşık maliyet tutarını veya isteklilerin her bir kısma ilişkin teklif fiyatlarını, bunlardan birini okumak diğerini ise ilgili belgenin fotokopisini dağıtmak suretiyle de açıklayabilir. Her bir kısmın yaklaşık maliyet tutarının gösterildiği çizelge ile isteklilerin birim fiyat teklif cetvelinin fotokopilerinin ihale komisyonu başkan ve üyelerinden en az biri tarafından imzalanması gerekmektedir. İhale komisyonu tarafından her kısma ilişkin yaklaşık maliyet tutarı ve/veya isteklilerin her bir kısma ilişkin teklif fiyatlarının okunarak açıklanmadığı ihalelerde, yaklaşık maliyet tutarlarının yer aldığı çizelge ile isteklilerin birim fiyat cetvellerinin fotokopileri, talep eden isteklilere ilk oturum kapatılmadan verilir ve bu husus Zarf Açma ve Belge Kontrol Tutanağı ve/veya Teklif Edilen Fiyatlara ve Yaklaşık Maliyetin Açıklanmasına İlişkin Tutanağın Hazır Bulunanlar Önünde Yapılan İlk Oturumda Talep Edenlere Verildiğine İlişkin Tutanakta belirtilir. Ancak ihale komisyonu tarafından toplam yaklaşık maliyet ile isteklilerin toplam teklif tutarlarının okunarak açıklanması zorunludur.” düzenlemesi yer almaktadır.

İdare tarafından ihalenin ikinci kısmı olan Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı kuruluşlar için yaklaşık maliyetin hesaplanmasında Murşah Yemek San. ve Tic. Ltd. Şti., Ak-er Toplu Yemek ve Tem. Hizm. San. ve Tic. Ltd. Şti., Assos Yemek Gıda İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş., Gülaçtı Kardeşler Gıda İnş. Turz. Teks. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti., Serama Gıda, Uşak Akdağ Gıda Tekstil Turz. İnş. Petrol San. ve Tic. Ltd. Şti., Zümre Sosyal Hizm. Gıda İnş. Nakliye Hafr. San. ve Tic. Ltd. Şti. firmaları tarafından teklif fiyata dahil giderler ve Teknik Şartname ile birlikte gönderilen fiyat teklifleri ile 2019/120438 İKN’li ihalede yüklenici olan Aydeniz Özel Sağlık Medikal Gıda İnşaat Taahüt Sanayi Ticaret Ltd. Şti. tarafından teklif edilmiş olan fiyatların alındığı, söz konusu fiyatlardan Ak-er Toplu Yemek ve Tem. Hizm. San. ve Tic. Ltd. Şti.,  Gülaçtı Kardeşler Gıda İnş. Turz. Teks. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. ile Aydeniz Özel Sağlık Medikal Gıda İnşaat Taahüt Sanayi Ticaret Ltd. Şti.’nin fiyat tekliflerinin aritmetik ortalamasının alınması ile yaklaşık maliyetin hesaplandığı, ancak ihale yetkilisinin onayına sunulan yaklaşık maliyet hesap cetvelinde toplama hatası yapılmak suretiyle yaklaşık maliyetin 4.192.967,73 TL olarak hesaplanması gerekirken 1.989.323,03 TL olarak hesaplandığı, yanlış hesaplanan yaklaşık maliyetin ihale yetkili tarafından onaylandığı ve EKAP’a yanlış hesaplanan yaklaşık maliyetin girildiği anlaşılmıştır. İhale günü ihale komisyonunun yaklaşık maliyette hata olduğunu tespit etmesi üzerine yaklaşık maliyetin tutanak düzenlenmek suretiyle düzeltildiği, bunun üzerine yeni bir İhale Onay Belgesi düzenlendiği ve ihale yetkili tarafından onaylandığı görülmüştür. Düzeltilen yaklaşık maliyetin ihalenin ilk oturumunda teklif fiyatları açıklanmadan önce isteklilere açıklandığı idare tarafından şikayet dilekçesine cevap yazısında “teklif zarflarının açıklanmasına müteakip tüm istekliler önünde açıklanmış olup, komisyonumuzca teklif zarfları açılmadan da güncel yaklaşık maliyet açıklanmıştır” şeklinde beyan edilmiştir.

İhalenin yaklaşık maliyetinin ihale konusu alanda faaliyet gösteren firmalardan alınan fiyat teklifleri ile diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar baz alınarak hesaplandığı, fiyat teklif formu ile birlikte teknik şartname ve idari şartnamede belirtilen teklif fiyatına dahil olacak giderlerin de gönderildiği, kullanılan fiyatların ilan tarihine uygun olarak 2019 yılına ait güncel fiyatlar olduğu, dolayısıyla yaklaşık maliyetin hazırlanmasına ilişkin fiyat araştırması aşamasında herhangi bir mevzuata aykırılık bulunmadığı anlaşılmıştır.

İdareler tarafından ihale onay belgesi düzenlenmeden önce ihale konusu işin KDV hariç yaklaşık maliyetinin hesaplanması ve yaklaşık maliyetin dayanakları ile birlikte bir hesap cetvelinde gösterilmesi gerektiği, idare tarafından yaklaşık maliyet cetvelinde toplama hatası yapılması sonucunda yaklaşık maliyetin 4.192.967,73 TL olarak hesaplanması gerekirken 1.989.323,03 TL olarak hesaplandığı ve 24.10.2019 tarihinde İhale Onay Belgesi’nin yanlış tutar baz alınarak onaylandığı ve EKAP’ta ilgili kısmın yaklaşık maliyetinin yanlış hesaplanan tutar olarak girildiği, ihale komisyonunca sadece asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler nedeniyle yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğradığının belirlenmesi durumunda gerekçesi belirtilmek suretiyle yaklaşık maliyetin güncellenebileceği, yaklaşık maliyetin yanlış hesaplanmasının ihale onayının alınmasından sonra tespit edilmesi halinde 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde belirtilen güvenirlik ve saydamlık ilkeleri doğrultusunda idare ve ihale komisyonu tarafından yapılabilecek işlemin ihalenin iptali olduğu, dolayısıyla ihale komisyonu tarafından yaklaşık maliyetin düzeltilerek ihale işlemlerine devam edilmesinin mevzuata aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.

Sonuç olarak, yukarıda mevzuata aykırılıkları belirtilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikte işlemler olduğu tespit edildiğinden, ihalenin ikinci kısmının iptali gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

Anılan Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (a) bendi gereğince ihalenin 2’nci kısmının iptaline,

Oybirliği ile karar verildi.