BAŞVURU SAHİBİ:

Tarhan Mad. San. ve Tic. A.Ş.,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü (TKİ),

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2023/39227 İhale Kayıt Numaralı “Gli Müdürlüğü Tunçbilek-1 Panosu 36.000.000 M³ Dekapaj ve 1.600.000 Ton Kömür Kazı, Yükleme ve Nakliye” İhalesi

KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:

Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü (TKİ) tarafından 01.03.2023 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Gli Müdürlüğü Tunçbilek-1 Panosu 36.000.000 M³ Dekapaj ve 1.600.000 Ton Kömür Kazı, Yükleme ve Nakliye” ihalesine ilişkin olarak Tarhan Mad. San. ve Tic. A.Ş.nin 28.04.2023 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 02.05.2023 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 12.05.2023 tarih ve 92680 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 12.05.2023 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak 2023/633 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, ihale üzerinde bırakılan Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı ve ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının uygun olmadığı, şöyle ki;

Her iki istekli tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının ihale dokümanında ve aşırı düşük teklif sorgulamasında belirtilen makine ve ekipmana uygun olarak yapılmadığı, kömür işletmelerinde dekapaj, kömür kazı, yükleme ve nakliye işlerinde kullanılan makine ve ekipmanın özel niteliklere sahip olduğu, idarece de ihale dokümanında bu makine ve ekipmanın teknik özelliklerinin belirlendiği, idare tarafından yapılan aşırı düşük teklif sorgulaması ve isteklilerce yapılan açıklamanın da ihale dokümanında teknik özellikleri belirlenen makine ekipmana uygun olarak yapılması gerektiği, bu çerçevede aşırı düşük teklif açıklamalarına esas teşkil edecek olan ve sözleşme süresince işin gerçekleştirilmesi için iş yerinde bulundurulması zorunlu olan, dolayısıyla aşırı düşük teklif maliyet açıklamalarında kullanılması zorunlu asgari araç sayısının ve türünün ihale dokümanı kapsamında bulunan Sözleşme Tasarısı’nın 23.4’üncü maddesinde ve Teknik Şartname’nin 6.1’inci maddesinde yer aldığı,

1) İhale konusu işte kullanım yoğunluğu bakımından adetler itibariyle önemli yer tutan ve aşırı düşük teklif açıklamasına konu edilmesi gereken kamyon amortismanı hesabına ilişkin olarak aşırı düşük teklif açıklaması uygun kabul edilen söz konusu istekliler tarafından esasen mevzuata uygun açıklama sunulmadığı, Sözleşme Tasarısı’nın 23.4’üncü maddesinde ve Teknik Şartname’nin 6.1’inci maddesinde belirtilen makine özellikleri dikkate alındığında 41 adet ve toplam 1580 ton kamyon istendiğinden ihale konusu işte ve dolayısıyla aşırı düşük teklif açıklamalarında teorik kapasitesi 38,5 ton/ adet olan piyasada 40 tonluk kamyon olarak anılan kamyonlar kullanılacağı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve diğer resmi kurum birim fiyat analizlerinde 40 ton kapasiteli kamyonlar için rayiç ve bunların çalıştırılmasına yönelik birim fiyat analizi bulunmadığından, anılan istekliler tarafından aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında istenilen kamyon amortismanı ve yedek parça girdisi hesabında kullanılacak kamyon fiyatı için piyasadan alınacak fiyat teklileri ile açıklama yapılması gerektiği, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13.17’nci maddesinde “Tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman (iş makinesi) analiz girdilerine ilişkin açıklamalar; resmi rayiçler veya isteklinin kendi malı olan iş makineleri için satın alma bedeli üzerinden yapılabilir. üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi ancak resmi rayici bulunmayan iş makineleri için kullanılabilir.” şeklinde açıklama yer aldığı, isteklilerin kendi malı olan iş makinesinin satın alma bedeli üzerinden yapacağı açıklamalarda, bu hususları tevsik eden belgelerin açıklama kapsamında sunulmasının zorunlu olduğu, ayrıca, bu açıklamada iş makinesine ilişkin tutar olarak; “a) İş makinesinin satın alma tarihinden sonra amortisman süresinin dolmuş olması halinde, amortisman maliyeti katsayısı dışında kalan maliyet katsayıları (yedek parça, tamir-bakım, sermaye faizi-sigorta, nakil-montaj-demontaj) toplamı (ilgili analizde miktar kısmına yazılarak) ile resmi rayicin çarpılması sonucu bulunacak tutar,

b) İş makinesinin satın alma tarihinden sonra amortisman süresinin dolmamış olması halinde ise, (a) bendinde hesaplanan tutarın altında olmamak koşuluyla, iş makinesinin satın alma bedeli ile analiz girdi miktarının çarpılması sonucu bulunacak tutar kullanılabilecektir.” şeklinde özel düzenleme yapıldığı,

Bu düzenlemeden resmi rayici bulunan makineler için resmi rayicin, yahut satın alma tarihinden sonra amortisman süresi dolmamış olması ve yine resmi rayici bulunması kaydı şartıyla maddenin (b) bendinde yer verilen; “(a) bendinde hesaplanan tutarın altında olmamak koşulu” düzenlemesi nedeniyle satın alma bedeli kullanılmasının, resmi rayici bulunmayan makineler için ise sadece üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifinin kullanılmasının mümkün olduğunun anlaşıldığı, Kamu İhale Genel Tebliğinde yer alan ve ihale dokümanında yapılan düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, sözleşme süresince iş mahallinde bulundurulması ve çalıştırılması gereken 41 adet 40 ton kapasiteli kamyon için resmi kurum ve kuruluşlarca yayımlanmış rayiç veya analiz bulunmadığından fiyat teklifi almak suretiyle açıklama yapılmasının zorunlu olduğu,

Makine ve ekipman için öngörülen maliyetlere ilişkin açıklamalarda kullanılan fiyat teklifleri veya kıyasen kullanılan resmi birim fiyatlarda makinenin güç, kapasite ve akaryakıt tüketimi gibi teknik değerlerinin ihale dokümanında ve/veya aşırı düşük teklif sorgulamasında istenilen makinelerle birebir uyumlu olması gerektiği, aksi halde makine gücüne bağlı değişecek olan akaryakıt, bakım onarım giderleri değişebileceğinden farklı güç ya da teknik özelliklere sahip resmi rayiç veya birim fiyat analizlerinin de kullanılamayacağı,

Bu itibarla, aşırı düşük teklif açıklamasında istenen “kamyon” amortismanı ve yedek parça giderleri için kullanılacak kamyon bedeli için fiyat teklifi alınması gerekli ve zorunlu olup ihale dokümanında ve aşırı düşük teklif sorgulamasında istenenden daha düşük kapasiteli benzer vasıflı iş makinesinin fiyatının kullanılmasının da mümkün olmadığı, bu çerçevede ihale dokümanında belirtilen 40 ton kapasiteli kamyona ilişkin olarak aşırı düşük teklif sorgulamasında istenen amortisman ve yedek parça girdi hesabında ÇŞB tarafından yayımlanmış 7 tonluk kamyon rayicini kullanarak idarece aşırı düşük teklif sorgulamasına esas analiz formatında istenen açıklamayı sunmamış veya değiştirmiş olan ihale üzerinde bırakılan Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı ve AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. firmalarının aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun bulunmaması ve tekliflerinin reddedilmesi gerektiği,

İdareye şikayet başvurusuna karşı idarece verilen cevapta, Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı tarafından kamyon amortismanı için fiyat teklifi sunulduğu, AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. tarafından ise Kamu İhale Genel Tebliğ’inin 45.1.13.17’nci maddesi uyarınca (fiyat teklifi alınmaksızın) rayiçlerle ve edinim bedelleriyle açıklama yapıldığı ve açıklamaların mevzuata uygun olduğunun belirtildiği, idarenin cevabından, dokümanda yapılan düzenlemeler çerçevesinde 40 tonluk kamyon ile aşırı düşük teklif açıklaması yapılması gerekirken AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. tarafından bu şartları haiz olmayan 7 tonluk kamyona ait ÇŞB rayiçleri kullanılarak ve yine yukarıda açıklandığı üzere Tebliğ’in 45.1.13.17’nci maddesi uyarınca rayici olmayan 40 tonluk kamyonlar için edinim değeri kullanılamayacak olmasına rağmen, envanterdeki kamyonlar kullanılarak mevzuata aykırı açıklama yapıldığının anlaşıldığı, bu nedenle anılan isteklinin teklifinin reddedilmesi gerektiği,

Ayrıca, Teknik Şartname’nin 6.4’üncü maddesine atıfta bulunularak anılan düzenlemede zaten istenilen makinelerin asgari sayı ve kapasitede olduğu belirtilerek açıklamaların uygun görüldüğünün belirtildiği, ancak ihale dokümanının bu aşamada hem isteklileri hem de idareyi bağlayıcı olduğu, ihale dokümanında asgari sayısı ve teknik kapasitesi belirtilen kamyonların yerine farklı kapasite ve sayıda kamyon ile açıklama yapılmasının doğru ve mevzuata uygun bir yaklaşım olmadığı, bu nedenle, ihale dokümanında istenen teknik özelliklerin karşılandığı veya sağlandığı veya asgari/ azami gibi esas değerleri perdeleyen beyanlara itibar edilmeksizin, fiyat teklifine konu kamyonların teknik dokümanına (katalog veya varsa imalatçının resmi web sayfasında yayınlanan bilgilere) itibar edilmesinin mevzuata uygun olacağı, fiyat teklifinde ihale dokümanı kapsamında istenmiş kamyon kapasiteleri net bir şekilde ve tam olarak belirtilmemiş olan Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığının teklifinin doğrudan reddedilmesi gerektiği, bu talebin kabul görmemesi halinde bahse konu isteklinin teklif ettiği kamyonların teknik verilerinin üretici/ distribütör firmadan istenilerek teknik verileri uygun olmadığı tespit edilerek teklifinin reddedilmesi gerektiği,

AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. tarafından rayiç kullanılarak açıklama yapıldığı ve 40 tonluk kamyon rayici bulunmadığı dikkate alındığında 40 tonluk kamyon yerine resmi rayiçlerde kapasite ve teknik özellikleri uyuşmayan kamyon rayici alınarak kıyas yapılmak veya taşıma maliyeti hesaplanmak suretiyle açıklama yapıldığının anlaşıldığı, oysa, ihale dokümanında belirtilen asgari şartları karşılamayan kamyonlarla açıklama yapılmasının idarenin analiz formatına aykırı olduğu gibi yerleşik Kamu İhale Kurulu kararlarına da aykırı olduğu, bir iş makinesinin sadece 7 ton ve 40 ton gibi güç değerleri baz alınarak kıyaslama yapmak suretiyle diğerinin amortisman maliyetine erişilemeyeceği, fiyat-güç oranlarının doğrusal değiştiğine dair bilimsel bir veri yahut kabul edilebilir bir hesap yöntemi olmadığı, isteklinin kabullerinin sıhhatine dair bilimsel verileri dayanaklarıyla birlikte sunması gerektiği, hesabın dayanaklarının sunulmasının isteklinin görev ve sorumluluğunda olduğu, dolayısıyla Şartnamede istenilen ve ÇŞB’de rayici bulunmayan 40 tonluk kamyon yerine, farklı nitelikte ve kapasitede makineler kullanılmak suretiyle mevzuata aykırı biçimde yapılan açıklamanın reddedilmesi gerektiği,

Bu itibarla, kamyon amortisman ve yedek parça hesabında; sunduğu fiyat teklifine konu kamyonlar şartnamede belirtilen güç ve taşıma kapasitesiyle uyumlu olmayan Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığının ve resmi rayici olmayan 40 tonluk kamyon için Tebliğ’in 45.1.13.17’nci maddesi uyarınca sadece fiyat teklifiyle açıklama sunulması gerekirken, nitelik itibariyle Şartname’de belirtilen ve aşırı düşük teklif açıklamasına esas kamyonlarla aynı vasıfta olmayan kamyonlara ait resmi rayiç ve edinim değeri kullanan AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun kabul edilmemesi ve tekliflerinin reddedilmesi gerektiği,

2) İhale dokümanı kapsamında Sözleşme Tasarısı’nın 23.4’üncü maddesinde ve Teknik Şartname’nin 6.1’inci maddesinde belirtilen makine özellikleri dikkate alınarak ihale konusu işte kullanılması zorunlu kılınan ve dolayısıyla aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında önemli bileşen olarak açıklama istenilmiş olması gereken “yedek parça” girdisi için yapılacak hesaplamada dikkate alınması gereken diğer makineler ve kapasite özelliklerinin;

“Sıra No Makine Cinsi Kapasite

1 Ekskavatör 5,75 m3

2 Dozer 320 hp

3 Delik Makinesi 540 hp

4 Greyder 185 hp” şeklinde olduğu,  idarenin şikayete verdiği cevapta Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı tarafından Greyder, Dozer ve Ekskavatör yedek parça bedeli için fiyat teklifi ile açıklama yapıldığının belirtildiği, fiyat tekliflerine konu makinelerin teknik özelliklerinin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olmadığı, ihale dokümanında istenen teknik özelliklerin karşılandığı veya sağlandığı veya asgari/azami gibi esas değerleri perdeleyen beyanlara itibar edilmeksizin, fiyat teklifine konu makinelerin teknik dokümanına (katalog veya varsa imalatçının resmi web sayfasında yayınlanan bilgilere) itibar edilmesi mevzuata uygun olacağından, fiyat teklifinde ihale dokümanı kapsamında istenilen makine kapasitelerinin net bir şekilde ve tam olarak belirtilmediği, bu nedenle Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı’nın teklifinin doğrudan reddedilmesi gerektiği, bu talebin kabul görmemesi halinde bahse konu isteklinin teklif ettiği makinelerin teknik verilerinin üretici/ distribütör firmadan istenilerek teknik verileri uygun olmadığı tespit edilerek teklifin reddedilmesi gerektiği,

İdarenin şikayete verdiği cevapta “…iş makineleri ve kapasitelerinin asgari seviyede istenmiş olduğu, asıl yükümlülüğün termin miktarının yerine getirilmesi olduğu…” şeklindeki ifadeden esasen mevzuata uygun olmayan açıklamaların sırf düşük fiyat olduğu için kabul edildiğinin anlaşıldığı, ancak itiraz edilmeyerek idare ve istekliler için kesinleşmiş ihale dokümanında belirtilen ihale konusu işte kullanılacak ve hazır bulundurulacak makinelerin asgari sayı ve kapasitelerinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında değiştirilemeyeceği, ihale üzerinde bırakılan İş Ortaklığı tarafından ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olmayan Greyder ve Dozer yedek parça bedelini tevsik etmek üzere sunulan fiyat tekliflerine konu makinelerin teknik özelliklerine dair idarece verilen şikayete cevapta herhangi bir inceleme ve değerlendirmeye yer verilmeksizin fiyat teklifinin uygun olduğunun belirtildiği,

Ayrıca, anılan istekliler tarafından ekskavatör ve delik makinesi için yapılan açıklamanın da mevzuata uygun olmadığı, ülkemizde 5,75 m3 kapasiteli ekskavatör ve 540 hp kapasiteli delik makinesi üretimi ve satışının uzun zamandır yapılmadığı, bu makinelerin birebir aynı kamu kurumu rayiçlerinin de bulunmadığı için kendi malı makineleri de kullanmalarının mümkün görünmediği, dolayısıyla, söz konusu istekliler tarafından ekskavatör ve delik makinesi için Tebliğ’de öngörülen açıklama biçimleri kullanılarak yurt içinde mevzuata uygun bir açıklama yapılmasının mümkün olmadığına ilişkin kamu kurumlarından alınmış bilgi ve belge ile mevcut durumun ispatlanması gerekirken, mevzuata aykırı şekilde yapılan belgelendirmenin uygun görülmemesi ve söz konusu isteklilerin aşırı düşük teklif açıklamalarının reddedilmesi gerektiği,

İdarece şikayete verilen cevapta Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı tarafından diğer iş makineleri için öngörülen yedek parça bedelini tevsik etmek üzere fiyat teklifi sunulduğu, delik makinesi için ise fiyat teklifi sunulamadığından Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45.1.13’üncü maddesi uyarınca fiyat teklifi yerine firma taahhüdü vb. başka belgeler sunarak açıklama yapıldığının anlaşıldığı, Tebliğ’in ilgili maddesince yapılacak açıklamaların resmi kurumlar veya meslek odalarından alınmış belgelerle desteklenmesi gerektiği, üretici/ distribütör firma veya tedarikçi beyanlarının kullanılamayacağı, buna rağmen Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yahut üretici kayıtlarını tutan Sanayi ve/veya Ticaret Odalarınca teyit edilmeyen ithalat veya üretim kısıtlılığına dair beyanların açıklamaya elverişli belgeler olmadığı, dolayısıyla adı geçen İş Ortaklığı’nın delik makinesi ile ilgili açıklamasının bu yönden de reddedilmesi gerektiği,

Şikayete cevapta AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş. tarafından ekskavatör ve delik makinesi için resmi rayiçlerin ve edinim bedellerinin kullanıldığının belirtildiği, ancak Teknik Şartname’de belirtilen özelliklerde ekskavatör ve delik makinesinin resmi rayici olmadığı için Kamu İhale Genel Tebliğinin 45.1.13. maddesi çerçevesinde açıklama yapılması gerekirken, teknik özellikleri ve/veya kapasitesi farklı benzer veya emsal makinelerin rayiçleri kullanılarak açıklama yapıldığı, bu açıklamaların ise idarenin açıklama talebine uygun olmadığı ve bu yüzden reddedilmesi gerektiği,

Ayrıca, idare tarafından verilen şikayete cevapta Teknik Şartname’nin 6.4’üncü maddesinde yer alan ve iş makineleri için belirtilen kapasitelerin asgari seviyede olduğunun, yükümlülüğün yerine getirilmesi için ilave iş makineleri getirilmesi durumunda yüklenicinin herhangi bir hak talebinde bulunamayacağına ilişkin düzenlemeye yer verildiğinin belirtildiği, ancak bu düzenlemenin, yüklenicinin şartnamede asgari sayısı ve nitelikleri belirtilen makine ekipmana ilave araç getirmesi halinde yahut ihale dokümanında asgari sayı ve kapasitesi belirtilen ekipmanla yeterli üretim yapılamaması halinde idareyi yükümlülükten beri tutan bir düzenleme olduğu, aşırı düşük teklif sorgulamasında Teknik Şartname’de kapasitesi ve sayısı asgari şekilde belirtilen iş makinelerinin esas alınması gerektiği, isteklilerin de idarece yapılan sorgulamaya uygun açıklama yapması gerektiği, idarenin analiz formatında yahut iş makinelerinin nevi, sayı ve kapasitelerinde değişiklik yapma hakkı bulunmadığından Teknik Şartname’de yer alan bahse konu düzenlemenin isteklilere dilediği makineyi kullanma hakkını vermediği,

  Sonuç olarak, açıklamaları mevzuatta öngörülen usule uygun olmayan ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi ile ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi istekliye ait tekliflerin reddedilerek kendilerine ait teklifinin ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak belirlenmesi hususunda düzeltici işlem belirlenmesi gerektiği iddialarına yer verilmiştir.

Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesinde “İhale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister.

İhale komisyonu;

a) İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,

b)  Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifleri reddedilir.

Kurum, ihale konusu işin türü, niteliği ve yaklaşık maliyeti ile ihale edilme usulüne göre aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla sınır değerler ve sorgulama kriterleri belirlemeye, ihalenin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin sonuçlandırılabilmesine, ayrıca yaklaşık maliyeti 8 inci maddede öngörülen eşik değerlerin yarısına kadar olan hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinde sınır değerin altında olan tekliflerin bu maddede öngörülen açıklama istenilmeksizin reddedilmesine ilişkin düzenlemeler yapmaya yetkilidir. İhale komisyonu bu maddenin uygulanmasında Kurum tarafından yapılan düzenlemeleri esas alır.” hükmü,

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Sınır değer tespiti ve aşırı düşük teklifler” başlıklı 45’inci maddesinde “45.1. …

45.1.1.5. Bu madde kapsamında sınır değer hesaplanmasında, 4734 sayılı Kanunun 36 ncı maddesi uyarınca ilk oturumda teklif mektubu ve geçici teminatını usulüne uygun sunan isteklilerin teklifleri “geçerli teklif” olarak dikkate alınacaktır.

45.1.2. Sınır değerin altındaki teklif sahiplerinden yaklaşık maliyetin % 80’lik bölümünü oluşturan iş kalemleri/gruplarına ilişkin ayrıntılar yazılı olarak istenir. Bu çerçevede; istenen açıklamanın niteliği dikkate alınarak, isteklilere beş (5) iş gününden az olmamak üzere makul bir süre verilir. Yazıda ayrıca, ihale konusu işe özgü alanlara (malzeme ocağı vb.) ilişkin olan ve açıklama istenecek girdi niteliğinde bulunan nakliyelere dair yaklaşık maliyet hesabında esas alınan mesafeler belirtilir.

45.1.2.1. İhale komisyonunca, (38.1) maddesi kapsamında idarece hazırlanan “sıralı iş kalemleri/grupları listesi” kullanılarak yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren iş kalemleri/grupları belirlenir.

Sıralı listeye göre, tutarlarının yaklaşık maliyete oranlarının kümülatif toplamı % 80 oranına kadar olan iş kalemleri/grupları ile kümülatif toplama eklendiğinde % 80 oranının aşılmasına neden olan iş kalemi/grubu, sorgulamaya tabi tutulacak olan iş kalemleri/grupları olarak belirlenecektir. Bunların dışında kalan iş kalemleri/grupları için sorgulama yapılmayacaktır.

 45.1.2.2. İhale komisyonu tarafından, açıklama istenilmesi gereken iş kalemleri/gruplarına ait idarece (38.1) maddesine göre oluşturulan “sıralı analiz girdileri listesi” kullanılarak tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve bu tutarın altında olan analiz girdileri tespit edilecektir.

Yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemi/grubu analizlerindeki analiz girdilerinden, tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının %3’üneeşit ve altında olanlar için isteklilerden açıklama yapılması istenilmeyecektir.

Tutarı, kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olması nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının kar ve genel gider hariç analiz toplamının %15’ini aşması durumunda; en küçük tutardan itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdisi belirlenecek, tutarı bu girdinin tutarından daha az olan girdiler için açıklama istenilmeyecektir.

Aynı girdinin yaklaşık maliyeti oluşturan birden fazla iş kalemi/grubunun analizinde yer alması halinde bu girdinin oranı her analiz için ayrı ayrı değerlendirilerek analiz toplamının % 3’ünün altında kalıp kalmadığına göre işlem yapılır. Herhangi bir analizdeki oranı %3’ün üstünde olan analiz girdisi için açıklama istenilecektir.

Analizlerdeki işçilik girdisi, tutarları analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olsa dahi, açıklama istenilmeyecek girdiler arasında yer alamaz.  

45.1.2.3. İhale komisyonu teklifleri aşırı düşük olarak tespit edilen isteklilerden (45.1.2.1) maddesinde belirlediği iş kalemleri/grupları için isteyeceği açıklama ile ilgili yazıda, (45.1.2.2) maddesine göre açıklama istenilmeyecek olan analiz girdilerini de belirtecektir.

İstekliler, teklifi kapsamında yer alan iş kalemleri/grupları için hazırlayacakları analizlerde (45.1.2.2) maddesine göre açıklama istenilmeyecek olan analiz girdileri de dahil analizlerini oluşturan tüm girdileri göstereceklerdir.

…

45.1.3. İsteklilerden teklifleri kapsamında analiz ve hesap cetveli sunmaları istenmeyecektir. Analizler ve hesap cetveli, Kanunun 38 inci maddesi uyarınca teklif fiyatı aşırı düşük olarak tespit edilen isteklilerin tekliflerinin önemli bileşenleri ile ilgili ayrıntıların belirlenmesi amacıyla, sadece aşırı düşük teklif sahibi isteklilerden istenecektir. Bu çerçevede; teklif fiyatının aşırı düşük olduğu tespit edilen istekliler tekliflerinde önemli olduğu tespit edilen bileşenlerine ilişkin olarak yapacakları açıklama kapsamında;

…

b) Teklif birim fiyatlı işlerde; açıklama istenen iş kalemlerinin birim fiyatlarına ilişkin olarak ihale dokümanında verilen analiz formatına uygun analizleri

sunacaklardır. Sorgulamaya konu edilmeyen iş kalemleri/grupları için analiz sunulması istenmeyecektir.

…

45.1.4. İdare tarafından ihale dokümanı kapsamında;

a) Teklif birim fiyatlı işlerde; her bir iş kaleminin yapım şartlarına, tarif ve içeriğine göre analizde yer almasını istediği “malzeme, işçilik, makine ve diğerleri (varsa; nakliyeler, inşaat yerindeki yükleme, boşaltma, yatay ve düşey taşımalar, zamlar vb.)” sadece girdi cinslerinin belirlendiği, analiz girdileri ile miktarlarının ve tutarlarının belirtilmediği,

…

(Ek-Y.2)’de yer alan örneğe uygun analiz formatının isteklilere verilmesi, isteklilerin de tekliflerinin aşırı düşük olarak tespit edilerek kendilerinden açıklama istenmesi durumunda, yapacakları açıklamada sunacakları analizlerin verilen bu formata uygun olması gerekmektedir.

İdare tarafından bütün iş kalemleri/iş grupları için tek bir analiz formatı düzenlenebileceği gibi, iş kalemleri/iş gruplarının yapım şartlarına göre birden fazla analiz formatı da düzenlenebilir. Ancak bu durumda, idare ihale dokümanında hangi analiz formatının hangi iş kalemleri/iş grupları için kullanılacağını belirtmek zorundadır.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar ile uyumlu olmayan iş kalemleri (özel iş kalemleri) ile idarelerce tasarlanan ve birden fazla iş kalemini ihtiva eden iş kalemleri (paçal iş kalemi) için bu iş kalemlerinde bulunan analiz girdileri ve miktarlarının gösterildiği analiz formatlarının, ihale dokümanı kapsamında veya aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazı ekinde verilmesi gerekmektedir. Ancak idarece niteliği gereği analiz formatı hazırlanamayan iş kalemlerine ilişkin isteklilerin açıklamaları kapsamında analiz sunmalarına gerek olmayıp, anılan iş kalemlerine ilişkin açıklamalar 45.1.13 maddesi uyarınca yapılabilir.

…

İş kalemleri/grupları için, kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar esas alınarak teklif sunulmuş olmakla birlikte; yukarıda belirtildiği şekliyle liste halinde belirtilmemesi durumunda, söz konusu iş kalemleri/grupları için analiz sunulması zorunludur.

İlan veya davet tarihinde cari yıl birim fiyatın yayımlanmamış olması durumunda, istekli tarafından önceki yılın yayımlanmış birim fiyatları kullanılabilir.

45.1.6. Analizler ile yardımcı ve/veya alt analizlerde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenerek yayımlanmış rayiçleri kullanan ve söz konusu rayiçleri poz numaralarını da belirtmek suretiyle liste halinde sunan isteklilerin, söz konusu rayiçlere ilişkin olarak 45.1.13 maddesinde belirtilen belgeleri sunmalarına gerek bulunmamaktadır.

…

45.1.8. Aşırı düşük teklifine ilişkin olarak yaptığı açıklamada sunduğu analizler, ihale dokümanı kapsamındaki analiz formatına, birim fiyat tariflerine, idarece tanımlanan yapım şartlarına veya teknik şartnameye uygun olmayan, analiz fiyat tutarları teklif fiyatların üzerinde olan isteklilere ait teklifler reddedilecektir. Analizler üzerinde yapılan incelemede; çarpım ve toplamlarda hesaplama hatası bulunması durumunda, analiz girdilerine ait fiyatlar esas alınarak, hesaplama hatası ihale komisyonu tarafından re’sen düzeltilir. Bu şekilde düzeltilmiş analiz fiyatı, teklif fiyatın üzerinde olan isteklilerin teklifleri reddedilir.

…

45.1.10. İhale komisyonu, sınır değerin altındaki tekliflerin önemli bileşenlerini;

a) Yapım yönteminin ekonomik olması,

b) Seçilen teknik çözümler ve yapım işinin yerine getirilmesinde kullanılacak avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen yapım işinin özgünlüğü,

gibi hususlarda istekliler tarafından yapılan yazılı açıklamaları da dikkate almak suretiyle değerlendirir ve ihaleyi sonuçlandırır.

…

45.1.13. Teklifi aşırı düşük bulunan isteklilerin, tekliflerinde önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili olarak 4734 sayılı Kanunun 38 inci maddesi uyarınca yapacakları açıklamada, sorgulamaya konu iş kalemlerine/gruplarına ilişkin analizler ile bu analizlere dayanak teşkil eden bilgi ve belgeleri sunmaları gerekmektedir.

…

45.1.13.17.  Tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman (İş makinesi) analiz girdilerine ilişkin açıklamalar; resmi rayiçler veya isteklinin kendi malı olan iş makineleri için satın alma bedeli üzerinden yapılabilir. Üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi ancak resmi rayici bulunmayan iş makineleri için kullanılabilir.

İsteklilerin kendi malı olan iş makinesinin satın alma bedeli üzerinden yapacağı açıklamalarda, bu hususları tevsik eden belgelerin açıklama kapsamında sunulması zorunludur. Ayrıca, bu açıklamada iş makinesine ilişkin tutar olarak;

a)   İş makinesinin satın alma tarihinden sonra amortisman süresinin dolmuş olması halinde, amortisman maliyeti katsayısı dışında kalan maliyet katsayıları (yedek parça, tamir-bakım, sermaye faizi-sigorta, nakil-montaj-demontaj)  toplamı (ilgili analizde miktar kısmına yazılarak) ile  resmi rayicin çarpılması sonucu bulunacak tutar,

b)   İş makinesinin satın alma tarihinden sonra amortisman süresinin dolmamış olması halinde ise, (a) bendinde hesaplanan tutarın altında olmamak koşuluyla, iş makinesinin satın alma bedeli ile analiz girdi miktarının çarpılması sonucu bulunacak tutar,

kullanılabilecektir.

45.1.14. Aşırı düşük teklif sorgulaması sonucunda; (45.1.3 – 45.1.13) maddelerine uygun açıklamada bulunmayan, açıklamaları idarece tanımlanan yapım şartlarına uymayan veya teknik şartnameye aykırı hususlar içeren isteklilerin teklifleri gerekçeleri belirtilmek suretiyle reddedilecektir.

…” açıklaması yer almaktadır.

İhaleye ait İdari Şartname’nin “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde “2.1. İhale konusu işin/alımın;

a) Adı: GLİ Müdürlüğü Tunçbilek-1 Panosu 36.000.000 m³ Dekapaj ve 1.600.000 Ton Kömür Kazı, Yükleme ve Nakliye

b) Türü: Yapım işleri

c) İlgili Uygulama Yönetmeliği: Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği

ç) Yatırım proje no’su (yapım işlerinde):

d) Kodu:

e) Miktarı: 36.000.000 m³ Dekapaj ve 1.600.000 Ton Kömür Kazı, Yükleme ve Nakliye İşi

Ayrıntılı bilgi idari şartnamenin ekinde yer almaktadır.

f) İşin yapılacağı/malın teslim edileceği yer: Garp Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü Tunçbilek-1 Panosu Tunçbilek-Tavşanlı/KÜTAHYA” düzenlemesi,

Aynı Şartname’nin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 33’üncü maddesinde “33.1. Teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden Kanunun 38 inci maddesine göre açıklama istenecektir. Bu kapsamda; ihale komisyonu sınır değerin altında kalan teklifleri aşırı düşük teklif olarak tespit eder ve bu teklif sahiplerinden Kurum tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak ister. İhale komisyonu;

a) Yapım yönteminin ekonomik olması,

b) Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin işin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,

c) Teklif edilen işin özgünlüğü,

gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin teklifi reddedilir.” düzenlemesi yer almaktadır.

İhale dokümanı kapsamında yer verilen birim fiyat teklif cetvelinin aşağıdaki şekilde düzenlendiği görülmüştür;

Sözleşme Tasarısı’nın “İşe başlama ve bitirme tarihi” başlıklı 9’uncu maddesinde “9.1. Sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren 30 (Otuz ) gün içinde Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine göre yer teslimi yapılarak işe başlanır.

9.2. Yüklenici taahhüdün tümünü, işyeri teslim tarihinden itibaren 1000 (Bin) gün içinde tamamlayarak geçici kabule hazır hale getirmek zorundadır. Sürenin hesaplanmasında; havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan dönemi ile resmi tatil günleri dikkate alındığından, bu nedenlerle ayrıca süre uzatımı verilmez.

9.3. Bu madde boş bırakılmıştır.

9.4. Bu işyerinde havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı günler 01.12 – 01.03 tarihleri arasındaki 90 (Doksan) gündür. Ancak, işin bitiminde bu devre dikkate alınmaz ve İdare Yükleniciden teknik şartları yerine getirerek işi tamamlaması için bu dönemde çalışmasını isteyebilir. Zorunlu nedenlerle ertesi yıla sari hale gelen işlerde, çalışmaya uygun olmayan devre, ödenek durumuna ve imalatın cinsine göre dikkate alınır.

9.5. Yüklenicinin sözleşmede belirlenmiş olan süre içinde yer teslimi için hazır bulunmaması halinde bu durum idare tarafından görevlendirilen yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon tarafından süre bitiminde tutanak altına alınır ve işin süresi başlar.” düzenlemesi,

Anılan Sözleşme Tasarısı’nın “Teknik Personel, makine, teçhizat ve ekipman bulundurulması” başlıklı 23’üncü maddesinde “…23.4. Yüklenici, işe başlama tarihinden itibaren aşağıda cinsi, çeşidi, adedi ve kapasitesi belirtilen makine, teçhizat ve ekipmanı iş programına uygun olarak iş yerinde bulundurmak zorundadır.

” düzenlemesi,

Teknik Şartname’nin “İşin Yapılmasında Kullanılacak Makine, Teçhizat, Malzeme, Araçlar ve İş Makineleri” başlıklı 6’ncı maddesinde “6.1. Yüklenici, yer teslim tarihinden itibaren aşağıdaki tabloda belirtilen makine parkını iş programına uygun olarak, iş yerinde bulundurmak zorundadır.

İşin yer teslim tarihinden sonra yüklenici şantiyeye getirdiği tüm makine ve ekipmana ait kapasite, motor gücü vs. teknik bilgileri içeren belgeleri ve iş makinelerine ait trafik tescil belgelerini ve iş makinelerinin kendi malı veya kiralık olduğuna dair belgeleri idareye yazılı olarak teslim edecektir.

…

6.4. Belirtilen iş makineleri ve kapasiteleri asgari seviyede olup asıl yükümlülük termin miktarının yerine getirilmesidir. Bu nedenle termin programının yerine getirilmesi için ilave iş makineleri getirilmesi yükleniciye herhangi bir hak kazandırmaz.

6.5. Yükleme, itme, delme ve yol tesfiye grubundan her birinden en az bir makine, taşıma grubundan en az 5 (beş) adet kamyonu yer teslim esnasında yüklenici sahada bulundurmak zorundadır. Sahada bulundurmadığı taktirde yer teslimi yapılmayacaktır.

Yüklenici yer teslimi yapıldıktan sonra sözleşmede belirtilen adet ve kapasitede panoda bulundurulması zorunlu makine, teçhizat ve ekipmanı iş programına göre (sözleşmede belirtilen hükümler çerçevesinde) iş başında bulundurmadığı takdirde, sözleşmede belirtilen cezalar uygulanacaktır.” düzenlemesi yer almaktadır.

İhale dokümanı kapsamında bulunan ihale konusu işe ait termin planının aşağıdaki şekilde düzenlendiği görülmüştür;

19.04.2023 tarihli ihale komisyonu kararından, şikayete konu ihalede 24 adet ihale dokümanı indirildiği, 9 istekli tarafından ihaleye teklif verildiği, Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı ile AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş.ne ait teklifin sınır değerin altında kaldığı, anılan istekliler tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamalarının idarece uygun bulunduğu, Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı’nın ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi ve AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş.nin ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlendiği anlaşılmıştır.

İdare tarafından ilk olarak 01.03.2023 tarihinde EKAP üzerinden aşırı düşük sorgulama yazısı gönderildiği, bunun üzerine ihale üzerinde bırakılan Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı tarafından idareye şikayet başvurusunda bulunulduğu, şikayet dilekçesinde özetle “yaklaşık maliyetin yüksek hesaplandığı, aşırı düşük teklif sorgulamasının mevzuata uygun olmadığı, analiz girdilerinin yeniden oluşturulması gerektiği, makine girdilerinin türüne göre birim imalata düşen adet cinsinden maliyetlendirilmesi gerektiği, amortisman ve bakım onarım gibi maliyet bileşenlerinin ÇŞB analizlerine ve Kamu İhale Genel Tebliği’nin ilgili maddelerine uygun açıklanabilmesine zemin hazırlanması gerektiği” yönünde olduğu görülmüştür.

Söz konusu şikayet başvurusu üzerine idare tarafından analiz formatının değiştirildiği, idarece 03.04.2023 tarihinde EKAP üzerinden aşırı düşük teklif sahibi Öz Eser İnş. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. – Ziver Petrol A.Ş. İş Ortaklığı ile AB İş Makinaları İnş. Nak. San. ve Tic. A.Ş.ne yeniden gönderilen “Beyan edilen bilgileri tevsik eden belgelerin sunulması ve/veya numune/demonstrasyon işlemlerine ilişkin ürün örneklerinin verilmesi/kurulumların yapılması/aşırı düşük teklif açıklamalarının sunulması” konulu yazıda “GLİ Müdürlüğü Tunçbilek-1 Panosu 36.000.000 m³ Dekapaj ve 1.600.000 Ton Kömür Kazı, Yükleme ve Nakliye işine ait ihalede tekliflerin değerlendirmesi sürecine geçilmiş olup, beyan ettiğiniz bilgi ve belgeleri tevsik eden ve EKAP veya diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının internet sayfası üzerinden sorgulanamayan aşağıdaki belgeleri ekleri ile birlikte, İdari Şartnamenin 7.9. maddesine uygun olarak, 12.04.2023 tarihine kadar İdaremize sunmanız ve aşırı düşük teklif açıklamalarınızı 12.04.2023 tarihine kadar sunmanız gerekmektedir.

AÇIKLAMA: 2023/39227 İKN’li GLİ Müdürlüğü Tunçbilek-1 Panosu 36.000.000 m³ Dekapaj ve 1.600.000 Ton Kömür Kazı, Yükleme ve Nakliye Yapım işi kapsamında 14.03.2023 tarihinde aşırı düşük teklif açıklaması istenilmiş olup firmalar tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamaları ile birlikte verilen şikayet dilekçeleri incelenmiş ve komisyonumuz tarafından analiz formatındaki işçilik ve amortisman birimleri yeniden düzenlenerek tekrar aşırı düşük sorgulaması yapılmasına karar verilmiştir.

Aşırı düşük Sorgulaması istenecek ve istenmeyecek iş kalemler listesinde yer alan tüm kalemler için teklif bileşenleri ve ayrıntılarını içeren fiyat analizinin, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45 inci Maddesinde yer alan düzenlemeler esas alınarak ekte yer alan örnek analiz formatına uygun bir şekilde yazılı olarak tarafımıza bildirilmesini rica ederiz.

Not: Yol mesafeleri Teknik Şartname’de belirtilmiştir.” ifadelerinin yer aldığı, söz konusu yazının ekinde yaklaşık maliyetin %80’lik bölümünü oluşturan 01 numaralı “36.000.000 M³ Dekapaj İşi” iş kalemine ilişkin olarak açıklama istenilen ve istenilmeyen analiz girdilerinin belirtildiği analize yer verildiği görülmüştür.

İdarece hazırlanan analiz formatında kamyon amortismanı girdisinin, yedek parça şarjı girdisinin (ekskavatör, dozer, delik makinası, kamyon, greyder, sulama tankeri, yağlama tankeri, motopomp için açıklama yapılacaktır.), işçilik girdilerinin, akaryakıt girdisinin ve An-Fo (amonyum nitrat – fuel oil) girdisinin açıklama istenilecek analiz girdileri olarak belirlendiği görülmüştür. Yeni analiz formatında açıklama istenilen analiz girdilerinin değişmediği, miktar biriminin değiştiği, “kamyon amortisman” girdisinin miktarının 30.000 saat olarak belirtildiği görülmüştür.

Açıklama yapılması istenilen “yedek parça şarjı girdisi (ekskavatör, dozer, delik makinası, kamyon, greyder, sulama tankeri, yağlama tankeri, motopomp için açıklama yapılacaktır.)” miktarının 1 m³ olarak belirtildiği görülmüştür.

02.06.2023 tarih ve 37932 sayılı yazı ile idareden “…
1 ) Aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında aşırı düşük teklif sahibi isteklilere gönderilen “36.000.000 m³ Dekapaj İşi” iş kalemine ilişkin analizde açıklama istenilen analiz girdilerinden biri olan kamyon amortismanı girdisine ait miktarın 30.000 saat olarak belirtildiği görülmüştür. Bu çerçevede;              

  1.1) İhale dokümanı düzenlemelerinden işin süresinin 1.000 gün olduğu, bir yıl içerisinde çalışmaya uygun gün sayısının 256 olduğu ve bir günde 3 vardiya olmak toplam 22,5 saat çalışılacağı anlaşılmıştır. Söz konusu iş kalemine ilişkin analizde kamyon amortismanı girdisine ait miktar kısmında yer alan 30.000 saatin ne şekilde hesaplandığı,

1.2) Söz konusu 30.000 saatlik kamyon amortismanı miktarının toplam iş miktarına (36.000.000 m³) mı yoksa işin 1 m³ ‘lük kısmına mı karşılık geldiği,

2) Açıklamaya tabi “36.000.000 m³ Dekapaj İşi” iş kalemine ait analizde “yedek parça şarjı girdisi (ekskavatör, dozer, delik makinası, kamyon, greyder, sulama tankeri, yağlama tankeri, motopomp)” açıklama istenilen analiz girdisi olarak belirtildiği görülmüş olup, söz konusu araçlara ilişkin yedek parça maliyetinin neden tek bir analiz girdisi olarak açıklamaya konu edildiği” hususlarında açıklama talep edilmiştir.

09.06.2023 tarihli cevabi yazıda “…İlgi yazının 1.1.maddesinde, dekapaj iş kalemine ait analizde kamyon amortismanı girdisine ait miktar kısmında yer alan 30.000 saatin ne şekilde hesaplandığı sorulmaktadır.

333, 339, 365 ve 389, 399, 418 ve 439 seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 30/4/2018 tarihli ve 2018/11674 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 7194 sayılı Kanunun 14.maddesine göre, ağır yük kamyonları (Yüksüz ağırlığı 6 ton ve üzeri olanlar)’ın faydalı ömrü 5 yıldır. İhale dokümanında işin süresinin 1.000 gün, bir yıl içinde çalışmaya uygun gün sayısının 256 gün ve bir günde 3 vardiya olmak üzere toplam 7,5 saat X 3=22,5 saat çalışılacağı belirtilmiştir. Sıfır km yeni bir kamyonun yıllık 256 gün çalışma süresi içinde, yasal 5 yıllık sürede kaç saat çalışacağı hesap edilerek, gerçek amortisman süresi bulunmuştur.256 gün X 22,5 saat = 5760 saat kamyonun yıllık çalışma saatidir. Kanunda geçen 5 yıllık amortisman süresi dikkate alındığında kamyonun 5 yıl sürede toplam çalışma saati: 5760 saat X 5 yıl=28.800 saat bulunmuş olup, yaklaşık maliyet hesap tablosunda 30.000 saat amortisman süresi öngörülmüştür.

İlgi yazının 1.2. maddesine ilişkin olarak, ihale dokümanında sözleşmenin birim fiyat sözleşme olduğu belirtilmiş olup, bu nedenle yaklaşık maliyet hesabında tüm girdilerin işin 1 m3’lük kısmına denk gelen maliyeti bulunmuştur. Söz konusu 30.000 saatlik kamyon amortismanı miktarı, işin tamamına karşılık gelmekte olup, 1 m3 başına kamyon amortisman bedeli aşağıda belirtilen şekilde hesap edilmiş ve yaklaşık maliyet hesap tablosunda belirtilmiştir.

Kamyon edinme bedeli (KDV Hariç): Makine bedeli – Lastik Bedeli=3.581.391 TL – 125.000 TL=3.456.391 TL

Kamyon Hurda Bedeli: 3.456.391 TL X 0,20 = 691.278 TL

Kamyon Amortismana Esas Bedeli: 3.456.391 TL – 691.278 TL = 2.765.113 TL

Kamyon Amortisman Süresi: 30.000 saat

Saatlik Amortisman Bedeli: Amortismana Esas Bedel / Amortisman Süresi= 2.765.113 TL / 30.000 saat= 92 TL/saat

Günlük Amortisman Bedeli: 92 TL/ saat X 22,5 saat/gün=2.070 TL/gün

Yılda Yapılacak İş Miktarı: (36.000.000 m3 X 365)/ 1.000=13.140.000 m3

Gerekli Kamyon Sayısı: Gerekli Ekskavatör Sayısı X Bir Ekskavatör İçin Gerekli Kamyon Sayısı= 7 X 5= 35 Adet

Günlük Yapılacak İş Miktarı: Yılda Yapılacak İş Miktarı / Çalışma Süresi= 13.140.000 m3/yıl / 256 gün/yıl=51.328,13 m3/gün

1 m3 Başına Kamyon Amortisman Bedeli: (Günlük Amortisman Bedeli X Toplam Kamyon Sayısı X 1,20)/ Günlük Yapılacak İş Miktarı=(2.070 gün X 35 X 1,20) / 51.328,13 m3/gün=1,69381 TL/m3 olarak hesap edilmiştir (Not: yedek kamyon kullanımı için kamyon sayısı %20 arttırılmıştır)

İlgi yazının 2. maddesine ilişkin olarak, ihale dokümanında istenilen makine parkındaki araçların yüzlerce alt girdisi olup yedek parça maliyetinin 1 m3’e karşılık gelen ve işin bütününü kapsayıcı şekilde genel yedek parça maliyetinin tüm maliyette oransal olarak ne kadar olduğunu genel olarak bilinmesi gerekmektedir.

Kamu İhale Genel Tebliğinin 45.1.2.2. maddesinde “Aynı girdinin yaklaşık maliyeti oluşturan birden fazla iş kalemi/grubunun analizinde yer alması halinde bu girdinin oranı her analiz için ayrı ayrı değerlendirilerek analiz toplamının % 3’ünün altında kalıp kalmadığına göre işlem yapılır. Herhangi bir analizdeki oranı %3’ün üstünde olan analiz girdisi için açıklama istenilecektir.” hükmü kapsamında yaklaşık maliyet tablosunda “yedek parça ve tamir giderleri “başlığı altında Ekskavatörün yedek parça ve tamir giderleri, Dozerin yedek parça ve tamir giderleri, Delik Makinesinin yedek parça ve tamir giderleri, Kamyonların yedek parça ve tamir giderleri, Greyderin yedek parça ve tamir giderleri, Sulama tankerinin yedek parça ve tamir giderleri, Yağlama kamyonunun yedek parça ve tamir giderleri, Motorin tankerinin yedek parça ve tamir gideri, Motopompun yedek parça ve tamir giderleri ayrı ayrı hesaplanmış olup 1 M3 başına yedek parça ve tamir maliyeti 1,67121 TL/m3 olarak bulunmuş ve yaklaşık maliyet hesap tablosunda belirtilmiştir.” ifadelerinin yer aldığı görülmüştür.

Öncelikle yapılan incelemede, 30.000 saat olarak belirtilen “kamyon amortisman” girdisi miktarına ilişkin idarece verilen cevap dikkate alındığında; bir kamyonun günlük 22,5 saat (3 vardiya x 7,5 saat) ve 5 yıl faydalı ömrü olmak üzere (5 yıl x 256 gün) toplam 28.800 saat çalışabileceği ve bu rakamın 30.000’e yuvarlanarak yaklaşık maliyet hesabında bir kamyonun toplam amortisman ömrünün 30.000 saat olarak hesaba dahil edildiği anlaşılmıştır. Ancak, bir kamyonun tutar olarak saatlik amortismanını bulma noktasında gerekli olan toplam amortisman süresinin, ihale konusu iş kapsamında bulunan 36.000.000 m³ dekapaj işi iş kaleminin birim miktarının (m³) yerine getirilmesinde gerekli toplam kamyon çalışma süresi dikkate alınarak aşırı düşük teklif açıklamasındaki analiz formatında yer verildiği görülmüştür.

Öte yandan, idarenin cevabında söz konusu 30.000 saatin 36.000.000 m³ dekapaj işinin tamamına denk geldiğinin ifade edildiği, bir m³ başına denk gelen saatlik amortisman bedeline ilişkin idarece yapılan hesaplamada ise bir kamyonun amortismana esas bedeli ve 30.000 saat amortisman süresi üzerinden 92,00 TL saatlik amortisman bedeli hesaplandığı, işin süresi dahilinde bir günde yapılacak iş miktarının hesaplandığı, işin yerine getirilmesi için gerekli kamyon sayısı dikkate alınarak bir m³ başına düşen kamyon amortismanı bedelinin 1,69381 TL olarak hesaplandığı görülmüştür.

Ayrıca, söz konusu 36.000.000 m³ iş kalemine ait analiz formatında yer verilen miktar olan 30.000 saatlik toplam amortisman süresinin bir kamyonun mu yoksa ihale konusu işte kullanılacak toplam gerekli kamyonun mu amortisman süresini belirttiği noktasında tereddüt oluşturduğu anlaşılmıştır.

İhale dokümanı düzenlemeleri kapsamında, ihale konusu işin yerine getirilmesi için toplam 41 adet kamyon kullanılacağının düzenlendiği, ancak kaç adet kamyonun dekapaj işinde kaç adet kamyonun kömür kazı ve yükleme işinde çalıştırılacağının belirtilmediği görülmüştür. Ayrıca, belirtilen iş makinelerinin ve kapasitelerinin asgari seviyede düzenlendiği, asıl yükümlülüğün termin miktarının yerine getirilmesi olduğu, bu nedenle termin programının yerine getirilmesi için ilave iş makineleri getirilmesinin yükleniciye herhangi bir hak kazandırmayacağı yönünde de düzenleme yapıldığı görülmüştür.

Yedek parça şarjı analiz girdisine ilişkin olarak ise; söz konusu açıklamaya tabi 36.000.000 m³ dekapaj işi iş kalemine ait analizde “yedek parça şarjı girdisi (ekskavatör, dozer, delik makinası, kamyon, greyder, sulama tankeri, yağlama tankeri, motopomp)” açıklama istenilen analiz girdisi olarak belirtildiği görülmüş olup, söz konusu araçlara ilişkin yedek parça maliyetinin neden tek bir analiz girdisi olarak açıklamaya konu edildiği hususunda idareden açıklama talep edilmiştir. İdarece verilen cevaptan; ihale dokümanında istenilen makine parkındaki araçların yüzlerce alt girdisi olduğu, yedek parça maliyetinin 1 m3’e karşılık gelen ve işin bütününü kapsayıcı şekilde genel yedek parça maliyetinin tüm maliyette oransal olarak ne kadar olduğunun genel olarak bilinmesi gerektiği, Kamu İhale Genel Tebliğinin 45.1.2.2’nci maddesi kapsamında yaklaşık maliyet tablosunda “yedek parça ve tamir giderleri” başlığı altında bulunan ekskavatörün yedek parça ve tamir giderlerinin, dozerin yedek parça ve tamir giderlerinin, delik makinesinin yedek parça ve tamir giderlerinin, kamyonların yedek parça ve tamir giderlerinin, greyderin yedek parça ve tamir giderlerinin, sulama tankerinin yedek parça ve tamir giderlerinin, yağlama kamyonunun yedek parça ve tamir giderlerinin, motorin tankerinin yedek parça ve tamir giderinin, motopompun yedek parça ve tamir giderlerinin ayrı ayrı hesaplandığı 1 m3 başına düşen toplam yedek parça ve tamir maliyeti bulunarak yaklaşık maliyet hesabına dahil edildiği anlaşılmıştır.

Ancak, yukarıda yer verilen Kamu İhale Genel Tebliği açıklamaları uyarıca, her biri ayrı bir iş makinesine ait olan yedek parça ve tamir giderlerinin hesaplama yöntemlerinin birbirinden farklı olduğundan aynı girdi olarak değerlendirilemeyeceği ve tutarları toplanmak suretiyle açıklama istenilen analiz girdisi olarak belirlenmesinin mevzuata uygun olmadığı tespit edilmiştir.

Mevzuatın yukarıda aktarılan hükümleri gereğince, ihale dokümanında aşırı düşük teklif sorgulaması yapılacağına ilişkin düzenleme yapılan ihaleler için idarece öncelikle geçerli teklifler ve yaklaşık maliyet esas alınarak sınır değerin hesaplanması ve sınır değerin altında teklif sunan isteklilere aşırı düşük teklif sorgulaması yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda, idarece hazırlanan “sıralı iş kalemleri/grupları listesi” kullanılarak yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren iş kalemleri/gruplarının belirlenmesi, sıralı listeye göre, tutarlarının yaklaşık maliyete oranlarının kümülatif toplamı % 80 oranına kadar olan iş kalemleri/grupları ile kümülatif toplama eklendiğinde % 80 oranının aşılmasına neden olan iş kalemi/grubunun, sorgulamaya tabi tutulacak olan iş kalemleri/grupları olarak belirlenmesi gerekmektedir.

Ayrıca, idarece oluşturulan “sıralı analiz girdileri listesi” kullanılarak tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve bu tutarın altında olan analiz girdilerinin tespit edilmesi, tutarı, kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olması nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının kar ve genel gider hariç analiz toplamının %15’ini aşması durumunda da; en küçük tutardan itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdisinin belirlenmesi, tutarı bu girdinin tutarından daha az olan girdiler için açıklama istenilmemesi gerekmektedir. Bununla birlikte, Tebliğ’in yukarıda yer verilen 45.1.2.2 ve 45.1.2.3’üncü maddelerinde yer alan açıklamalar uyarınca idarenin herhangi bir iş kalemi içerisinde açıklama istenilecek analiz girdisi olarak tespit etmiş olduğu bir analiz girdisini, nihai olarak açıklama istenilecek analiz girdisi olarak belirlemesi gerektiği ve buna göre açıklama istenilmeyecek analiz girdileri listesinin oluşturulması gerektiği anlaşılmaktadır.

Ayrıca, aşırı düşük teklif açıklamasına konu analiz girdi miktarlarının idarece yapılan yaklaşık maliyet hesabına uygun olması gerektiği, aşırı düşük teklif sahibi istekliler açısından ve aşırı düşük teklif açıklamasının değerlendirilmesi noktasında açık ve anlaşılır olması, belirsizlik içermemesi gerektiği değerlendirilmiştir.

Bu çerçevede, söz konusu 30.000 saatlik kamyon amortismanı girdi miktarının 36.000.000 m3 dekapaj işi iş kaleminin tamamına denk geldiği ifade edilmekteyse de idarece yapılan hesaplama incelendiğinde 30.000 saatlik kamyon amortisman miktarının, ihale konusu işte kullanılması gereken toplam kamyon sayısını kapsamadığı ve ihale konusu işte 30.000 saatlik toplam amortisman miktarının bulunmadığı anlaşılmıştır.

Ayrıca, her biri ayrı bir iş makinesine ait olan yedek parça ve tamir giderlerinin toplanmak suretiyle aynı nitelikteki bir girdi gibi açıklama istenilen analiz girdisi olarak belirlenmesinin mevzuata uygun olmadığı anlaşılmıştır.

Yapılan değerlendirmede, idare tarafından aşırı düşük teklif sorgulamasının mevzuata uygun olarak yapılmadığı anlaşılmış olup, söz konusu aşırı düşük teklif sorgulamasına istinaden aşırı düşük teklif sahibi istekliler tarafından yapılmış olan aşırı düşük teklif açıklamasının mevzuata uygun olup olmadığına ilişkin sağlıklı bir değerlendirme yapılabilmesinin mümkün olamayacağı, bu itibarla aşırı düşük teklif sorgulamasının yenilenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Yukarıda belirtilen mevzuata aykırılıklar göz önüne alınarak,

– İdarece aşırı düşük teklif sorgulaması yapılırken “sıralı iş kalemleri/grupları listesi” kullanılarak yaklaşık maliyetin % 80’lik kısmına giren iş kalemleri/gruplarının belirlenmesi, sıralı listeye göre, tutarlarının yaklaşık maliyete oranlarının kümülatif toplamı % 80 oranına kadar olan iş kalemleri/grupları ile kümülatif toplama eklendiğinde % 80 oranının aşılmasına neden olan iş kalemi/grubunun, sorgulamaya tabi tutulacak olan iş kalemleri/grupları olarak belirlenmesi,

– Sıralı analiz girdileri listesi kullanılarak tutarı kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit ve bu tutarın altında olan analiz girdilerinin tespit edilmesi, tutarı, kar ve genel gider hariç analiz toplamının %3’üne eşit veya altında olması nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının kar ve genel gider hariç analiz toplamının %15’ini aşması durumunda da; en küçük tutardan itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdisinin belirlenmesi,

– İdarece aşırı düşük teklif sorgulaması yapılırken sorgulamaya tabi tutulacak iş kalemlerinden, nitelik ve nicelik olarak kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar ile birebir uyumlu olmayan iş kalemleri (özel iş kalemleri) ile idarelerce tasarlanan ve birden fazla iş kalemini ihtiva eden iş kalemlerine (paçal iş kalemi) ait birim fiyat analizlerinin temel girdilere (işçilik, makine amortismanı, mazot, makine ve diğer malzeme girdileri vb.) kadar ayrıştırılması,

– Paçal/ özel iş kalemlerine ait analizlerde ayrı nitelikteki girdilerin ayrı ayrı gösterilerek açıklama istenilen girdi olarak belirlenmesi/belirlenmemesi,

– İdarece yeniden yapılacak olan sıralı analiz girdileri listesinde, kamyon amortismanının veya diğer iş makinelerinin amortismanının açıklamaya tabi olması durumunda, yaklaşık maliyet hesabında dikkate alınan kamyon sayısının ve/veya iş makinesi sayısının belirtilerek toplam kamyon ve/veya iş makinesi amortismanı miktarının analiz formatında belirtilmesi gerektiği ve Kamu İhale Genel Tebliği’nde yer alan ilgili açıklamaların da dikkate alınması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Diğer yandan, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının 9’uncu alt bendinde “Başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması halinde, Kurul kararı ile itirazen şikâyet başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesine karar verilir. Kurul kararının başvuru sahibine bildirimini izleyen otuz gün içinde başvuru sahibinin Kuruma yazılı talebi üzerine, bu talep tarihini izleyen otuz gün içinde Kurum tarafından itirazen şikâyet başvuru bedelinin iadesi yapılır ve son ödeme tarihine kadar geçen süre için faiz işlemez. Diğer hallerde başvuru bedeli iade edilmez.

Bu fıkranın (1) numaralı bendi uyarınca tahsil edilen bedel hiçbir durumda iade edilmez.” hükmü yer almaktadır.

Aktarılan Kanun hükmüne göre, başvuru sahibinin itirazen şikâyete konu iddialarının tamamında haklı bulunması halinde başvuru bedeli iadesinin söz konusu olabileceği dikkate alındığında, yukarıda yer verilen tespit ve değerlendirmeler neticesinde, başvuru sahibinin, iddialarının tamamında haklı bulunmadığı anlaşıldığından başvuru bedelinin başvuru sahibine iadesi için Kanunun öngördüğü şekilde “başvuru sahibinin iddialarının tamamında haklı bulunması” koşulunun gerçekleşmediği, dolayısıyla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesinin (j) fıkrasının 9’uncu alt bendi hükmü gereğince başvuru bedelinin iadesinin mümkün bulunmadığı anlaşılmıştır.

Sonuç olarak, yukarıda belirtilen mevzuata aykırılıkların düzeltici işlemle giderilebilecek nitelikte olduğu tespit edildiğinden, aşırı düşük teklif sorgulamasının yenilenmesi ve bu aşamadan sonraki ihale işlemlerinin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

Anılan Kanun’un 54’üncü maddesinin onbirinci fıkrasının (b) bendi gereğince düzeltici işlem belirlenmesine,

Oybirliği ile karar verildi.