İhaleye teklif sunan ve geçerli teklif olarak belirlenen iki isteklinin teklif bedelinin sırasıyla yaklaşık maliyetten %47 ve %37 daha düşük olduğu, idarece yaklaşık maliyet hesap cetvelinde yer alan bütün fiyatların piyasa rayiçlerini yansıttığı kabul edilerek ihale sürecine devam edildiği, bu süreçte başvuru sahibinin aşırı düşük teklif açıklamaları uygun bulunarak teklifinin geçerli olduğunun açıkça beyan edildiği, daha sonra komisyon kararında başvuru sahibinin teklifinin cari fiyatın çok üzerinde olduğunun belirtildiği, ancak “cari fiyat” hususuna dayanak herhangi bir açıklama ya da verinin ortaya konulamadığı tespit edilmiş olup, somut dayanak olmaksızın kaynakların verimli kullanılması ilkesinin sağlanamadığı gerekçesi ile ihalenin iptal edilmesinin kamu ihale mevzuatı kapsamında idareye tanınan takdir yetkisi kapsamında değerlendirilemeyeceği

BAŞVURU SAHİBİ:

Kaya Seyahat Tur. San. ve Dış Tic. Ltd. Şti.,

İHALEYİ YAPAN İDARE:

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü,

BAŞVURUYA KONU İHALE:

2022/878392 İhale Kayıt Numaralı “Genel Müdürlük ve Ek Hizmet Binalarında Personel Taşıma” İhalesi

KURUMCA YAPILAN İNCELEME:

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından 11.10.2022 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Genel Müdürlük ve Ek Hizmet Binalarında Personel Taşıma” ihalesine ilişkin olarak Kaya Seyahat Tur. San. ve Dış Tic. Ltd. Şti. tarafından 07.11.2022 tarih ve 59377 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 07.11.2022 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.  

Başvuruya ilişkin olarak 2022/1268 sayılı şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

KARAR:

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi:

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle; idarece taraflarına EKAP üzerinden gönderilen 02.11.2022 tarihli ve kesinleşen ihale kararı konulu yazıda belirtilen gerekçeler ile ihalenin iptal edildiği, idarece iptal kararı gerekçelerinin ihalenin ilk oturumunda tespiti mümkün olmasına karşın, ihale sürecine devam edilerek isteklilerden aşırı düşük teklif açıklamasının talep edildiği, sundukları aşırı düşük teklif açıklamalarının idarece uygun kabul edildiği, ihalede sundukları teklifin yaklaşık maliyetin altında olduğu, piyasa rayiçlerini yansıttığı ve yaklaşık maliyetin ortalama %47,47 altında olduğu, buna rağmen ihalenin iptal edilmesinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde yer alan hükümlere aykırılık oluşturduğu iddialarına yer verilmiştir.

İptal gerekçeleri ile sınırlı olarak yapılan inceleme sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur…” hükmü

Anılan Kanun’un “Yaklaşık maliyet” başlıklı 9’uncu maddesinde “Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir…” hükmü,

Aynı Kanun’un “Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptali” başlıklı 39’uncu maddesinde “İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.” hükmü,

Aynı maddenin gerekçesinde ise “Tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması veya yaklaşık maliyete göre çok yüksek olmamakla birlikte mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması, Kanunun temel ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti gibi nedenlerle, ihale yetkilisinin onayından önceki herhangi bir aşamada ihale komisyonunun kararı üzerine idareye uluslararası mevzuata paralel bir şekilde ihaleyi iptal etme yetkisi verilerek, buna ilişkin hükümler düzenlenmiştir” ifadesi,

“İhalenin karara bağlanması ve onaylanması” başlıklı 40’ıncı maddesinde “İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder…” hükmü,

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktar ve fiyatların tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde “(1) İdareler, yaklaşık maliyetin hesaplanabilmesi için öncelikle ihale konusu hizmeti oluşturan iş kalemlerini veya gruplarını ve bunlara ilişkin miktarları tespit ederler. Bu amaçla, idare tarafından gerek duyulduğunda, aşağıda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde miktar araştırması da yapılabilir.

(2) Yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde;

…

ç) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,

…

Esas alınır.

…

(4) Fiyat araştırması için yapılan çalışmalarda fiyat sorulacak kişi ve kuruluşlara yazılan yazıda fiyatı tespit edilecek iş grubu veya iş kaleminin ayrıntılı özelliklerine yer verilir. Fiyat istenecek kişi ve kuruluşlara aynı koşulları taşıyan yazılarla başvurulur ve fiyatlar KDV hariç istenir. İstenen özellikleri taşımayan veya gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmadığı düşünülen fiyat bildirimleri ve proforma faturalar değerlendirmeye alınmaz ve buna ilişkin gerekçeler yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.” hükmü,

İdari Şartname’nin “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde “2.1. İhale konusu işin/alımın;

a) Adı: Genel Müdürlük ve Ek Hizmet Binaları Personel Taşıma Hizmet Alımı

b) Türü: Hizmet alımı

c) İlgili Uygulama Yönetmeliği: Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği

ç) Yatırım proje no’su (yapım işlerinde): Bu madde boş bırakılmıştır.

d) Kodu:

e) Miktarı:

27-29 kişilik otobüslerle 1.004 sefer,

19-22 kişilik otobüslerle 11.044 sefer olmak üzere, 12 ayda toplamda 12.048 sefer yapılacaktır.

Ayrıntılı bilgi idari şartnamenin ekinde yer almaktadır.

f) İşin yapılacağı/malın teslim edileceği yer: Teknik şartnamenin ekinde yer alan Hat Listesinde belirtilen güzergahlarda yapılacaktır.” düzenlemesi yer almaktadır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ve birim fiyat teklif alınmak suretiyle gerçekleştirildiği anlaşılan başvuruya konu ihalede 20 adet doküman satın alındığı, ihaleye 14 adet e-teklifin sunulduğu, 3 istekli tarafından yeterlik bilgileri tablosuna bilgi girişinde bulunulmaması sebebiyle tekliflerinin değerlendirme dışı bırakıldığı,

İdarece yaklaşık maliyetin 35.265.500,00 TL, sınır değerin ise 20.467.418,50 TL olarak hesaplandığı, sınır değerin altında teklif sunan 10 isteklinin aşırı düşük teklif sorgulamasına tabi tutulduğu, 6 isteklinin süresinde aşırı düşük teklif açıklamasında bulunmaması, 3 isteklinin ise aşırı düşük teklif açıklamalarının mevzuata uygun olmaması sebebiyle tekliflerinin reddedildiği, başvuru sahibi Kaya Seyahat Tur. San. ve Dış Tic. Ltd. Şti.nin ise aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun bulunduğu, ayrıca aynı kararda;

“Aşırı düşük teklif açıklamaları değerlendirildikten sonra ihalede geçerli olan teklifler ve teklif sahibi firmalar aşağıda yer alan tablodaki gibidir:

Bu iş için hazırlanmış olan yaklaşık maliyetin proforma teklif alınarak hazırlandığı görülmüştür. Proforma olarak sunulan tekliflerle ihalede temin edilen teklifler kıyaslandığında yaklaşık maliyetin piyasa rayiçlerinin oldukça üzerinde olduğu, diğer yandan proformaya teklif sunan firmaların proforma teklifleriyle ihalede sundukları teklifler arasında ciddi farklar oluştuğu dikkate alındığında yaklaşık maliyetin piyasa rayiçlerini yansıtmadığı aşikârdır.

Ayrıca bahsi geçen hizmet alımı, personel çalıştırılmasına dayalı bir hizmet alımı olmadığından Kurum tarafından belirlenen yönteme göre sınır değer hesaplanmış olup sınır değer hesaplanırken yaklaşık maliyet de hesaplamalara dâhil edilmiştir. Piyasa rayiçlerini yansıtmadığı değerlendirilen yaklaşık maliyetin sınır değer hesabına dâhil edilmesi, sınır değerin olması gerekenden daha yüksek olmasına sebep olmuş, dolayısıyla aşırı düşük teklif sayısında ciddi bir artış olmuştur. Bu durumun ihalenin sağlıklı değerlendirilmesine engel olduğu hususu değerlendirilmiştir.

Kamu İhale Kanunun Temel ilkeler başlıklı 5 inci maddesinde “İdareler, hu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur…^” hükmü yer almaktadır. Yukarıda yapılan izahatlar çerçevesinde geçerli en düşük teklif olan 18.523.800,00 TL’nin bahsi geçen hizmet alımına ilişkin cari fiyatın çok üzerinde olduğu görülmüştür. İhalenin bu şekilde sonuçlandırılmasının yukarıda yer alan Kanunun ilgili maddesinde yer alan kaynakların verimli kullanılması ilkesinin gereklerinin oluşmadığı hususu değerlendirilmiştir.” gerekçeleriyle ihalenin iptaline karar verildiği ve kararın ihale yetkilisi tarafından onaylandığı görülmüştür.

İhaleye ait yaklaşık maliyet tutarının tespitinde idarece piyasa araştırması yapılarak 4 şirketten fiyat teklifi alındığı ve yaklaşık maliyetin anılan 4 fiyatın ortalaması alınarak 35.265.500,00 TL tutarında belirlendiği,

Başvuru sahibi Kaya Seyahat Tur. San. ve Dış Tic. Ltd. Şti.nin teklif bedelinin 18.523.800,00 TL olduğu, teklif bedelinin yaklaşık maliyetten yaklaşık olarak %47 daha düşük olduğu ve idarece teklifin sınır değerin altında olduğu tespit edilerek aşırı düşük teklif açıklamasının istenildiği, aşırı düşük teklif açıklamasının ihale komisyonu kararında uygun görüldüğünün belirtildiği,

Sınır değerin üzerinde teklif sunan Beşeller Tur. Taşıma. Filo Kir. Oto. İnş. Taah. Eml. San. ve Tic. A.Ş.nin teklif bedelinin 22.389.200,00 TL olduğu, teklif bedelinin yaklaşık maliyetten yaklaşık olarak %37 daha düşük olduğu ve idarece teklifin geçerli teklif olarak belirlendiği anlaşılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 39’uncu maddesi idareye, tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması, ödenek yetersizliği ya da Kanun’un temel ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti gibi durumlarda, ihalede verilmiş tüm teklifleri reddederek ihaleyi iptal etme hususunda takdir yetkisi tanımaktadır.

Ancak, bu takdir yetkisi mutlak ve sınırsız bir yetki niteliği taşımayıp, bu yetkinin anılan Kanun’un 5’inci maddesinde sayma suretiyle belirtilen temel ilkeler ile kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun şekilde hareket edilerek kullanılması gerekmektedir.

Yukarıda aktarılan mevzuat düzenlemeleri ve tespitler bir arada değerlendirildiğinde; idare tarafından, başvuru sahibinin teklifinin sınır değerin altında olduğunun belirlendiği ve aşırı düşük teklif açıklamasının istenildiği, başvuru sahibince süresinde aşırı düşük teklif açıklamasında bulunulduğu, idarece söz konusu aşırı düşük teklif açıklamalarının uygun olduğunun belirtildiği ve sınır değerin üzerinde teklif sunan isteklinin teklifinin de geçerli teklif olarak belirlendiği, ancak daha sonra piyasadan yapılan fiyat araştırması kapsamında elde edilen fiyat teklifleri ile ihaleye sunulan teklifler kıyaslandığında yaklaşık maliyetin piyasa rayiçlerinin oldukça üzerinde olması, bununla paralel olarak sınır değerin yüksek olması sebebiyle aşırı düşük teklif sayısında ciddi bir artışın olması ve başvuru sahibinin teklifinin cari fiyatın çok üzerinde olması gerekçe gösterilerek “kaynakların verimli kullanılması” ilkesi çerçevesinde ihalenin iptal edildiği anlaşılmıştır.

Kamu ihale mevzuatında gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmadığı düşünülen proforma faturaların değerlendirmeye alınmayacağı ve buna ilişkin gerekçelerin yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterileceğinin hüküm altına alındığı, idarece yaklaşık maliyet hesabında, piyasa araştırmasına konu şirketlerin fiyat tekliflerinin piyasa rayiçlerini yansıttığı göz önüne alınarak tüm tekliflerin dikkate alındığı ve yaklaşık maliyet hesap cetvelinde araştırma sonucu elde edilen fiyat tekliflerinin piyasa rayiçlerini yansıtmadığına yönelik bir değerlendirmeye yer verilmediği tespit edilmiştir.

İhaleye teklif sunan ve geçerli teklif olarak belirlenen iki isteklinin teklif bedelinin sırasıyla yaklaşık maliyetten %47 ve %37 daha düşük olduğu, idarece yaklaşık maliyet hesap cetvelinde yer alan bütün fiyatların piyasa rayiçlerini yansıttığı kabul edilerek ihale sürecine devam edildiği, bu süreçte başvuru sahibinin aşırı düşük teklif açıklamaları uygun bulunarak teklifinin geçerli olduğunun açıkça beyan edildiği, daha sonra komisyon kararında başvuru sahibinin teklifinin cari fiyatın çok üzerinde olduğunun belirtildiği, ancak “cari fiyat” hususuna dayanak herhangi bir açıklama ya da verinin ortaya konulamadığı tespit edilmiş olup, somut dayanak olmaksızın kaynakların verimli kullanılması ilkesinin sağlanamadığı gerekçesi ile ihalenin iptal edilmesinin kamu ihale mevzuatı kapsamında idareye tanınan takdir yetkisi kapsamında değerlendirilemeyeceği sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,

İdarenin ihalenin iptali kararının iptaline,

Oyçokluğu ile karar verildi.