Yapım ihalelerinde İş artışı ve eksilişine ilişkin hususlar

Yapım işi ihale sözleşmesine konu kamu yapım işleri, yapı denetim görevlisinin denetimi altında yüklenici tarafından yürütülür. Yapı Denetim Görevlisi: denetim eksikliği nedeniyle işin fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılmamasından ortaya çıkan zarar ve ziyandan yüklenici ile birlikte müteselsilen sorumlu olan (KİSK m.31) ve idare tarafından, işlerin denetimi için görevlendirilen bir memur veya bir heyet ve/veya idare dışından bu işleri yapmak üzere görevlendirilen gerçek veya tüzel kişi veya kişileri ifade eder. 

SÖZLEŞMENİN TARAFLARI:
Buna göre

 iş sahibinin:
a) Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri (5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idareleri)
b) Özel bütçeli idareler (5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ekli (II) sayılı cetvelde yer alan kamu idareleri)
c) İl özel idareleri 
d) Belediyeler 
f) 233 sayılı KHK kapsamındaki kamu iktisadi teşebbüsleri,
g) Sosyal güvenlik kuruluşları, 
h) Fonlar, 
i) Özel kanunlarla kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar (mesleki kuruluşlar ve vakıf yüksek öğretim kurumları hariç) 
j) Bağımsız bütçeli kuruluşlar
k) Yukarıda sayılan kurum ve kuruluşların doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler,

Yapım işi ihale sözleşmesinin

iş ortaklığı veya konsorsiyum olarak oluşturulabileceği düzenlemesi yer almaktadır. Ortak girişimler hukuken TBK m.620 anlamında “adi ortaklık” olarak değerlendirilmektedir. (Yargıtay 11 HD, 07.07.2005 T., E: 2004/10494, K: 2005/7310: “…biraya gelip kurdukları ortak girişimin, hukuki niteliği BK.nun 520 nci vd. madde (TBK m.620 vd.)hükümlerinde düzenlenen adi ortaklık olup, adi ortaklıkların tüzel kişiliği bulunmamaktadır…”) 

Üyelerinin, hak ve sorumluluklarıyla, işin tümünü birlikte yapmak üzere kurdukları ortaklıktır. Her türlü ihaleye teklif verebilirler. 

Üyelerinin, hak ve sorumluluklarını ayırarak işin kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili kısımlarını yapmak üzere kurdukları ortaklıktır. İdareler, işin farklı uzmanlıklar gerektirmesi durumunda, ihaleye konsorsiyumların teklif verip veremeyeceğini ihale dokümanında belirtmektedirler. 

2-İhalenin iş ortaklığı veya konsorsiyum üzerinde kalması halinde, sözleşme imzalanmadan önce noter tasdikli iş ortaklığı veya konsorsiyum sözleşmesinin verilmesi gerekir. 
3- İş ortaklığı anlaşma ve sözleşmesinde, iş ortaklığını oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin taahhüdün yerine getirilmesinde müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, konsorsiyum anlaşma ve sözleşmesinde ise, konsorsiyumu oluşturan gerçek veya tüzel kişilerin, işin hangi kısmını taahhüt ettikleri ve taahhüdün yerine getirilmesinde koordinatör ortak aracılığıyla aralarındaki koordinasyonu sağlayacakları belirtilir. Yani konsorsiyumda her ortak, kendi yaptığı işten sorumludur. 

SÖZLEŞMENİN KONUSU:

Ödeneği bulunmayan, doğal afetlere bağlı olarak acilen ihale edilmesi gereken yapım işleri dışındaki işlerde ilgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu/olumlu belgesi alınmamış, arsası temin edilmemiş, mülkiyet/kamulaştırma işlemleri yapılmamış, gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmamış, uygulama projeleri yapılmamış yapım işleri için ihaleye çıkılamaz. Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Ancak, doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje ile işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerektirmesi nedeniyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan (bina işleri hariç) yapım işlerinde ise kesin proje ile ihaleye çıkılabilir. Bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabilir. Baraj, büyük sulama, petrol ve doğalgaz boru hattı projelerinde ise arsa temini, mülkiyet ve kamulaştırma işlemlerinin tamamlanması şartı aranmaz (KİK m.62). 

 

SÖZLEŞME BEDELİ:
Yapım işi ihale sözleşmelerinde işin bedeliiki şekilde belirlenebilir:
1) Anahtar teslimi götürü bedel: Uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak işin tamamı için yüklenicinin teklif ettiği toplam bedel,

düzenlenmiştir. 

Yaklaşık maliyet hesaplanırken iş sahibi idarenin, ihale konusu iş için fiyat farkı verip vermeyeceği hususu da önem arz etmektedir. Yıllara sarih orta ve uzun vadeli yapım işlerinde idarenin, fiyat değişimlerini de dikkate alarak yaklaşık maliyeti hesaplaması/hesaplattırması, ihaleye teklif sunacak isteklilerin maliyet hesaplaması ile koordineyi sağlamak ve ihalenin sağlıklı bir biçimde ve kamu yararına uygun olarak yapılıp bitirilmesi için önemli ve gereklidir. 

c) KİK m.38 uyarınca aşırı düşük tekliflerin tespitinde,

f) KİK m.62 uyarınca bütçe programlanması ve teklif karşılaştırmasında,
de önem arz etmektedir.

İş artışı ve eksilişine ilişkin hususlar yukarıdaki başlıkta açıklanmıştır.

TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ:
A- İş Sahibi İdare Açısından:

1- Sözleşmeye konu yapım işinin bedelini ödemek yükümü:

Yapım işi ihale sözleşmelerinde sözleşmenin bedeli, türü ve süresi, ödeme yeri ve şartlarıyla avans verilip verilmeyeceği, avans verilecekse şartları ve miktarı, sözleşme konusu işler için ödenecekse fiyat farkının ne şekilde ödeneceği, ulaşım, sigorta, vergi, resim ve harç giderlerinden hangisinin sözleşme bedeline dahil olduğu, vergi, resim ve harçlar ile sözleşmeyle ilgili diğer giderlerin kimin tarafından ödeneceği açıkça yazılır.

Sözleşmedeki iş programına göre yapılan iş için, belli zaman aralıklarıyla ve geçici hakedişlerle ödeme yapılır. Sözleşmeye konu işin, yapılan miktar ve bedeli ise sözleşme süresi sonunda, işin yapımı tamamlandığında hazırlanacak kesin hakediş ile belli olur.

Geçici hakedişe ilişkin şartlar:
a) Birim fiyat esasına göre yapılan işlerin bedellerinin ödenmesinde aşağıdaki esaslara uyulur:

* Sözleşmeye ekli birim fiyat teklif cetvelinde yazılı veya sonradan düzenlenen yeni birim fiyatlar ile metrajlarından hesaplanan iş kalemi
miktarlarının çarpımı üzerinden hesaplanan tutardan, sözleşmede kararlaştırılan kayıtlara ve ilgili kanunlara göre yapılacak kesintiler
çıkarılıp sözleşmenin ödemeye ilişkin hükümleri çerçevesinde ödeme yapılır.

** Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde herhangi bir iş kaleminin öngörülmüş ve birim fiyatının da gösterilmiş olması yükleniciye,
mutlaka o nev’i işi yapma hakkını vermez.

*** Yüklenicinin yaptığı işler ile ihzarattan doğan alacakları, metrajlara göre hesaplanarak sözleşme hükümleri uyarınca kesin ödeme niteliğinde olmamak ve kazanılmış hak sayılmamak üzere geçici hakediş raporları ile ödenir. Metrajlar, yeşil defter ve eklerinde gösterilir. Yüklenici, idarenin isteği halinde, kesin hesapları da yapı denetim görevlisinin denetimi altında işe paralel olarak yürütmek zorundadır. Bu halde, geçici hakediş raporlarının düzenlenmesinde, bitmiş iş kısımları için kesin metrajdaki miktarlar dikkate alınır.

b) Anahtar teslimi götürü bedel esasına göre yapılan işlerin bedelleri, ihale dokümanında öngörülen ilerleme yüzdeleri üzerinden
sözleşmesinde ve eklerinde yazılı esaslara göre ödenir.

Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça her ayın ilk 5 işgünü içinde düzenlenir. Yüklenici başvurmadığı takdirde idare, en çok 3 ay içinde, tek taraflı olarak hakediş düzenleyebilir. Gelecek yıllara sari olmayan sözleşmelerde yaptırılan işler için, son hakediş raporu bütçe yılının sonuna rastlayan ayın 20. günü düzenlenir.

İşe başlanıldığı tarihten itibaren meydana getirilen işler, yapı denetim görevlisi tarafından yüklenici veya vekili ile birlikte ölçülür ve bulunan miktarlar sözleşmedeki esaslara uygun olarak hakediş raporuna dahil edilir.

Düzenlenen hakediş raporunun işleme konulabilmesi için, yüklenici tarafından imzalanmış olması gereklidir. Yüklenici, bildirilen günde, hakedişe esas ölçülerin alınmasında hazır bulunmazsa yapı denetim görevlisi ölçümleri tek başına yaparak hakediş raporunu düzenler ve yüklenicinin bu husustaki itirazları kabul edilmez. Hakediş raporu düzenlendikten sonra bir hafta içinde yüklenici raporu imzalamazsa yapı denetim görevlisi, hakediş raporunu idareye gönderir ve rapor yüklenici tarafından imzalanıncaya kadar idarede hiçbir işlem yapılmaksızın bekletilir. Yüklenici hakediş raporlarını zamanında imzalamamış olursa ödemede meydana gelecek gecikmeden dolayı hiçbir şikayet ve istekte bulunamaz.

Hazırlanan ve iki tarafça imzalanmış bulunan geçici hakediş raporu, tahakkuk işlemi yapılıncaya kadar, yetkili makamlar tarafından düzeltilebilir. Bu düzeltme sırasında eski rakam ve yazıların okunabilir şekilde çizilmiş olarak hakediş raporunda bulunması ve düzeltme yapan yetkililerin imzasını taşıması gereklidir. Ancak bu düzeltmeler yeniden sayfa düzenlemeyi gerektirecek ölçüde fazla ise, esas sayfa üzerinde düzeltmenin yapıldığına ilişkin açıklama bulunmak şartı ile, yeniden ayrı bir sayfa düzenlenip hakediş raporuna eklenir.

Yüklenicinin geçici hakedişlere itirazı olduğu takdirde, karşı görüşlerinin neler olduğunu ve dayanaklarını, idareye vereceği ve bir örneğini de hakediş raporuna ekleyeceği dilekçesinde açıklaması ve hakediş raporunu da ihtirazi kayıtla imzalaması gereklidir. Eğer yüklenicinin, hakediş raporunun imzalanmasından sonra tahakkuk işlemi yapılıncaya kadar, yetkililer tarafından hakediş raporunda yapılabilecek düzeltmelere bir itirazı olursa hakedişin kendisine ödendiği tarihten başlamak üzere en çok 10 gün içinde bu itirazını dilekçe ile idareye bildirmek zorundadır. Yüklenici itirazlarını bu şekilde bildirmediği takdirde hakedişi olduğu gibi kabul etmiş sayılır.

Her hakediş tutarından, bir evvelki hakediş tutarı çıkarıldıktan sonra kalan tutara idarece ilgili mevzuata göre hesaplanacak KDV eklendikten sonra bulunan miktardan sözleşmede yazılı kesintiler, varsa yüklenicinin idareye olan borçları ve cezalar ile kanunen alınması gereken vergiler kesilir. Hakediş raporu, yüklenici veya vekili tarafından imzalandığı tarihten başlamak üzere en geç sözleşmesinde yazılı sürenin sonunda, eğer sözleşmede bu hususta bir kayıt yoksa 30 gün içinde tahakkuka bağlanır. Bu tarihten başlamak üzere 15 gün içinde de ödeme yapılır.