Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nda
4735 sayılı Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10’un kenar başlığı “mucbir sebepler”dir. Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10/I Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10/I’e gore,
“Mücbir sebep olarak kabul edilebilecek haller
aşağıda belirtilmiştir:
- a) Doğal afetler.
- b) Kanuni grev.
- c) Genel salgın hastalık.
- d) Kısmî veya genel seferberlik ilânı.
- e) Gerektiğinde Kurum tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.”
mucbir sebep olarak kabul edilen olaylar ornek niteliğinde sayılmış, kanunda sayılanlara benzer hallerin de Kamu İhale Kurumu tarafından bu kanun acısından mucbir sebep olarak kabul edilebileceği duzenlenmiştir.
Bu hukme gore, doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı mucbir sebeptir.
Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10/II’de bu kanun bakımından mucbir sebebin unsurları sayılmıştır.
Bu hukme gore, Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu bakımından mucbir sebebin varlığı icin mucbir sebebin meydana gelmesinde yuklenicinin kusurunun olmaması, mucbir sebebin borcun ifasını engellemesi ve aşılamaz olması, mucbir sebebin ortaya cıktığı tarihi izleyen yirmi gun icinde yuklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunmuş olması ve ilgili idarenin mucbir sebebin unsurlarının gercekleştiğini tespit etmesi gerekir
haksız fiillerde mucbir sebebin varlığı icin aranan haricilik unsurunu sozleşme ilişkisinde borclunun denetimi, etki alanı dışında kalan olay olarak anlamak gerekir
Nitekim, haricilik unsuru Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10/II’de “yüklenicinin kusurundan ileri gelmemiş” olay, Turk Petrol Kanunu m. 16/I.d’de ise “yükümlünün kendisi dışındaki nedenlerden kaynaklanan diğer benzeri hâller” olarak aranmıştır.
mücbir sebeblerde kaçınılmazlık ve öngörülemezlik
Mucbir sebebin en onemli unsuru kacınılmazlıktır.Mucbir sebep, mutlak ve kacınılmaz olarak borcun ihlaline sebep olmalıdır. Kacınılmazlık, objektif ve mutlak bir kavramdır.
Sozleşmeye bağlılık ilkesine gore, sozleşmenin tarafları durustluk kuralı (TMK m. 2/I) gereği borclarını ifa etmek icin gerekli her tur cabayı gostermelidir
210 vd. Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10/II’de kacınılmazlık, “yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi” olarak ifade edilmiştir
Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu m. 10/II’de bir olayın bu kanun acısından mucbir sebep olarak nitelendirilmesi icin mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve mucbir sebebin yetkili merciiler tarafından belgelendirilmesi gerektiğine yer verilmiştir.
Ancak, bu şartlar bir olayın mucbir sebep sayılması icin değil,borclunun mucbir sebebe dayanarak sorumluluktan kurtulması icin gerekir. Zira, mucbir sebep bir olay olduğu icin hukum ve sonuclarını meydana geldiği anda kendiliğinden doğurur.
Sonuc olarak kanaatimizce mucbir sebep; mutlak olarak kacınılmaz olan, sozleşmenin kurulması sırasında ongorulemeyen ve borcun ihlali sonucunu doğuran harici olaydır.
Mucbir sebep sonucu borclunun borcunun ifası surekli veya gecici olarak imkansızlaştığı icin mucbir sebep borcun ihlaline neden olmaktadır.
Turk hukukunda mucbir sebep, 6098 sayılı Turk Borclar Kanununda duzenlenmemiştir.
Bununla birlikte, bazı ozel kanunlarda 4735 sayılı Kamu İhale Sozleşmeleri Kanunu mucbir sebebin unsurlarına yer verilmiştir.
Ayrıca, bu kanunlarda mucbir sebep teşkil eden olaylar ornek niteliğinde sayılmış ve mucbir sebebin borc ilişkisine etkisi belirtilmiştir.